Ik wandel door de eeuwenoude straten van Enkhuizen op deze stille augustus-ochtend, terwijl het zachte ochtendlicht de 361 rijksmonumenten binnen de compacte vestingwallen in een gouden gloed zet. Met slechts 18.843 inwoners heeft dit Noord-Hollandse Hanzestadje de hoogste concentratie historische gebouwen die ik ooit heb gezien – 29 monumenten per vierkante kilometer – allemaal binnen 15 minuten loopafstand van elkaar. De geur van vers brood mengt zich met de zilte zeebries terwijl ik langs de pittoreske grachten van wat lokale bewoners het “Klein Venetië van Noord-Holland” noemen, wandel.
361 monumenten openen over 16 dagen hun deuren
Met Open Monumentendag op 13-14 september 2025 – slechts 16 dagen verwijderd – staat Enkhuizen op het punt een zeldzaam kijkje achter de historische gevels te bieden. De timing is perfect: geen zomerdrukte meer, maar nog steeds aangenaam weer voor stadswandelingen.
Wat Enkhuizen werkelijk bijzonder maakt is de verhouding: één monument per 52 inwoners. Ter vergelijking: Amsterdam heeft ongeveer één rijksmonument per 200 inwoners. Deze buitengewone dichtheid zorgt ervoor dat elke straathoek een nieuwe historische verrassing biedt.
Net zoals dit Nederlandse dorp van 4270 inwoners bewaart 120 rijksmonumenten toont deze concentratie hoe kleinere gemeenschappen soms betere beschermers zijn van cultureel erfgoed. De straatnamen zoals “Westerstraat” en “Zuiderspui” vertellen hun eigen verhalen over verdwenen ambachten en gildeverleden.
Het Zuiderzeemuseum, gelegen aan de rand van het historische centrum, herbergt de grootste collectie houten schepen van Nederland en toont een verdwenen wereld die na 1932 onder water verdween met de afsluiting van de Zuiderzee.
Waarom Enkhuizen Venetië overtreft zonder de chaos
Terwijl dit Franse waterstadje van 9950 inwoners Venetië verslaat bewijst Enkhuizen dat kleinere watersteden vaak een authentieker ervaring bieden dan hun wereldberoemde tegenhangers. De grachten hier zijn geen toeristische attracties maar functionele waterwegen met eeuwenoude pakhuizen en woonhuizen.
Terwijl ik een kopje koffie drink bij een lokaal café aan de Oude Haven, valt me op hoe rustig het is voor een plaats met zoveel historische waarde. De gemiddelde bezoeker hier is 60+ jaar en reist voornamelijk in koppels, wat zorgt voor een aangename, ontspannen sfeer.
“Hier kun je nog steeds het geluid van de meeuwen horen en de wind door de oude straatjes voelen. Als je ’s ochtends vroeg de vestingwallen bewandelt, lijkt het alsof je 300 jaar terug in de tijd stapt – maar dan zonder de toeristenmassa’s die je in grotere steden vindt.”
Anders dan dit Nederlandse erfgoedgebied van 16 molens blijft Enkhuizen toegankelijk zonder hoge entreeprijzen. De meeste monumenten zijn gratis te bewonderen vanaf de straat, en zelfs het Zuiderzeemuseum biedt uitstekende waarde voor zijn €16,50 entreegeld.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Enkhuizen te bereiken is per trein vanuit Amsterdam (1 uur en 5 minuten) of met de historische stoomtram vanaf Hoorn (een nostalgische rit van 45 minuten). Kom je met de auto? Parkeer dan bij de jachthaven P+R voor slechts €5 per dag.
Bezoekers maken vaak de fout het Zuiderzeemuseum te bezoeken tijdens de drukke middaguren. Ga in plaats daarvan direct bij opening om 10:00 of na 15:00 voor een veel persoonlijkere ervaring met de historische ambachtslieden.
Net als deze Nederlandse stad van 249.035 inwoners trekt jaarlijks 3,7 miljoen evenementenbezoekers weet Enkhuizen bezoekers slim te spreiden, maar het geheim is om de stad dinsdagochtend tot donderdagmiddag te bezoeken wanneer lokale bewoners de straten vullen in plaats van dagjesmensen.
Een onbekend juweeltje is De Garden, een verborgen tuin met een perfecte 4,8 van 5 sterren op TripAdvisor maar slechts 100 bezoekers per maand. Hier vind je authentieke West-Friese tuinarchitectuur en een moment van rust.
September 2025: De perfecte storm voor doorbraak
Met de aanhoudende trend naar authentieke, kleinschalige bestemmingen na COVID, staat Enkhuizen op het punt de krantenkoppen te halen. De combinatie van Open Monumentendag en verschillende culturele evenementen in september 2025 creëert een zeldzaam momentum.
Terwijl ik langs de haven terug wandel naar het station, denk ik aan hoe mijn vrouw Sarah deze plek zou fotograferen – de perfecte mix van maritieme geschiedenis en levende cultuur zonder de toeristenmassa’s die veel Europese erfgoedsteden overspoelen.
Enkhuizen is als een zorgvuldig bewaarde tijdcapsule uit de Gouden Eeuw, die je in je eentje mag openen. In een wereld van overtourisme en overvolle bestemmingen, biedt dit West-Friese stadje een zeldzame kans om de ziel van Nederland te ontdekken op je eigen tempo, zonder wachtrijen of selfie-sticks.