De zilveren glinsteringen in de etalages van Schoonhoven vangen mijn blik terwijl ik door de smalle, kasseien straatjes wandel. Met slechts 13.695 inwoners lijkt dit Zuid-Hollandse stadje op het eerste gezicht een gewoon Nederlands provincieplaatsje. Maar schijn bedriegt. Ik sta in het kloppende hart van Nederland’s beroemdste ambachtscentrum, waar al 700 jaar de meest prestigieuze zilversmeedkunst van Europa wordt beoefend. Het contrast is verbazingwekkend: een kleine gemeenschap die wereldfaam geniet in de wereld van edele metalen, een plek die toeristen nog nauwelijks hebben ontdekt.
Nederland’s best bewaarde ambachtsgeheim sinds 1324
Terwijl miljoenen toeristen Giethoorn en Volendam overspoelen, blijft Schoonhoven verrassend authentiek. Als enige stad in Nederland herbergt het een gespecialiseerd zilvervakcollege waar studenten uit heel Europa naartoe komen. De zilvertraditie gaat terug tot de 14e eeuw, toen de eerste zilversmeden zich hier vestigden.
“Je voelt hier de geschiedenis onder je voeten, maar zonder de drukte die je in andere historische plaatsen ervaart. Hier wordt nog dagelijks met passie gewerkt aan ambachten die elders zijn uitgestorven.”
Wat Schoonhoven echt bijzonder maakt is dat meer dan 50% van de gebouwen in het historische centrum beschermde monumenten zijn. De Veerpoort, een imposante 15e-eeuwse stadspoort, verwelkomt bezoekers aan de rivierkant en biedt een perfecte fotokans met reflecties in het water.
“Wat Mexico’s Taxco is voor zilver in Amerika, is Schoonhoven voor Europa – maar dan zonder de toeristenmassa’s en met eeuwen meer geschiedenis.”
Wandelend door de Koestraat en Havenstraat passeer ik meer dan 12 werkende zilverateliers waar ambachtslieden zichtbaar aan het werk zijn. In tegenstelling tot veel Nederlandse ‘karakteristieke’ dorpen die hun ziel verloren aan souvenirwinkels, zijn deze werkplaatsen authentiek en functioneel.
Een zeldzame combinatie van levend erfgoed en rust
Wat opvalt in vergelijking met het nabije Haastrecht is dat Schoonhoven niet alleen historisch is, maar ook springlevend. De unieke positie aan de samenvloeiing van de Lek en de Vlist geeft het stadje een strategisch voordeel dat al eeuwen bestaat.
In het Nederlands Zilvermuseum, gevestigd in een voormalig 17e-eeuws klooster, staat een indrukwekkende collectie die laat zien waarom Schoonhoven internationaal zo gerespecteerd wordt. Net zoals Westbeemster Nederlandse ingenieurskunst toont, bewijst Schoonhoven het vakmanschap in metaalbewerking.
De combinatie van werkende ateliers, historische gebouwen en het ontbreken van massatoerisme zorgt voor een zeldzame authenticiteit. Terwijl Göreme in Turkije overspoeld wordt door toeristen, biedt Schoonhoven nog een ongehaaste kennismaking met eeuwenoud vakmanschap.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Schoonhoven te bereiken is met de Waterbus vanaf Rotterdam (seizoensgebonden) of met de auto via de N210. Er is gratis parkeren aan de zuidkant van het centrum bij de Nieuwe Haven.
Bezoek de werkplaatsen bij voorkeur ’s ochtends tussen 10 en 12 uur wanneer de ambachtslieden het meest actief zijn. Een verborgen parel is het Edelambachtshuis waar je op donderdag en vrijdag zonder afspraak zilversmeden aan het werk kunt zien.
Voor de perfecte avondervaring combineert Schoonhoven uitstekend met een verblijf in West Betuwe’s historische accommodaties. De lokale specialiteit ‘zilverdrank’ – een kruidenlikeur met zilverkleurige vlokjes – wordt alleen hier geschonken in Café De Veerpoort.
Net als Ieper in België bewijst Schoonhoven dat je cultuurerfgoed kunt bewaren zonder aan overtoerisme ten prooi te vallen.
Terwijl ik bij zonsondergang langs de vestingwallen wandel, besef ik dat dit één van die zeldzame plekken is waar de tijd wel is voortgeschreden, maar de ziel intact is gebleven. Mijn vrouw Sarah zou hier eindeloos kunnen fotograferen: het zachte septemberlicht weerkaatsend op eeuwenoud zilver en historische gevels. Schoonhoven is als een perfecte zilveren miniatuur: compact maar oneindig gedetailleerd, en des te waardevoller omdat het nog niet door iedereen is ontdekt.