Ik sta op een verlaten stuk dijk bij Lelystad, wind door mijn haar, terwijl de zon net boven het IJsselmeer opkomt. Voor me ligt een stad die letterlijk uit de zee is gewonnen – 737 km² mensgemaakt land dat tot 1957 volledig onder water lag. Met 84.713 inwoners verspreid over dit enorme oppervlak geniet Lelystad van iets wat in Nederland bijna ondenkbaar is: 8,7 km² ruimte per 1.000 inwoners. Ter vergelijking: Amsterdam moet het doen met amper 0,27 km². Wat ik hier zie is geen gewone stad, maar een levend laboratorium dat al 57 jaar bewijst hoe mensen kunnen leven op land dat tot 5,6 meter onder zeeniveau ligt.
Het Waterwinningslaboratorium dat Stijgende Zeeën Tart
Terwijl ik over de Oostvaardersdijk wandel, realiseer ik me dat Lelystad misschien wel de belangrijkste stad is die u nog nooit hebt bezocht. Het is een plek waar ingenieurs zeewater hebben getransformeerd in woonwijken – een prestatie die steeds relevanter wordt in een tijd van klimaatverandering.
“We hebben hier niet alleen een stad gebouwd, we hebben eerst het land zelf moeten maken,” vertelt een wateringenieur me terwijl we uitkijken over het water. De watermanagementtechnologie die hier werd ontwikkeld, wordt nu bestudeerd door steden van Jakarta tot ‘s-Hertogenbosch, waar vergelijkbare waterbeheersing wordt toegepast.
Wat mij het meest fascineert is de 42% bevolkingsgroei die Lelystad tegen 2030 verwacht. Terwijl het inwoneraantal stijgt naar 120.000, blijft de stad vasthouden aan het “waterwinningsprincipe” – hoe meer mensen, hoe meer waterruimte er wordt gecreëerd. Dit is precies het omgekeerde van steden als Amsterdam, dat verzadigd raakt met 25 bezoekers per inwoner.
Klimaatbestendig door Noodzaak, Niet door Keuze
Het contrast met traditionele Nederlandse steden is verbluffend. Waar 59% van nieuwe bebouwing in Lelystad op voormalige watergebieden ligt, behoudt de stad bewust 33% van haar grond voor waterhuishouding. Het resultaat? De eerste Nederlandse stad die meer water toevoegt naarmate ze groeit.
“Wat buitenstaanders niet begrijpen is dat we hier niet leven ondanks het water, maar dankzij het water. Onze hele stad is een bewijs dat mensen kunnen gedijen op plekken die de natuur als onbewoonbaar had bestempeld.”
Net zoals Midden-Groningen bewijst dat eco-transformatie mogelijk is, toont Lelystad aan dat wateruitdagingen kunnen worden omgezet in kansen. De stad heeft een unieke koolstofbalans: waar een gemiddeld Nederlands leven 8,7 ton CO2-uitstoot veroorzaakt, compenseert Lelystad’s polderarchitectuur 0,8 ton per inwoner door natuurlijke koolstofopslag.
Wetenschappers van NASA bestuderen deze technieken al sinds de jaren ’70, toen ze de grond testten voor mogelijke toepassingen in ruimtekolonisatie. Zelfs Idrija’s 500-jaar oude engineeringprestaties verbleken bij wat hier in slechts 57 jaar is bereikt.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste tijd om Lelystad te bezoeken is nu, augustus 2025, voordat de grote mediaexplosie komt. Een National Geographic-documentaire gepland voor 2026 zal deze plek op de wereldkaart zetten, maar op dit moment kunt u nog rustig genieten van wat lokalen de “Spuif Hoek” noemen – een plek waar door een unieke bodemsamenstelling altijd een frisse bries waait.
Kom met de auto via de Houtribdijk voor een adembenemend uitzicht over het IJsselmeer, of neem de trein naar Station Lelystad Centrum. Bezoek vroeg in de ochtend het Aviodrome met meer dan 100 historische vliegtuigen, en besteed de middag aan een wandeling langs de Oostvaardersplassen.
Voor de meest indrukwekkende ervaring, bezoek de “waterzuil” – een natuurlijk fenomeen waarbij ochtendmist boven de Oostvaardersplassen opwarmt, zichtbaar vanaf zonsopgang tot ongeveer 10:00 uur.
Na bijna twee decennia reizen naar engineeringwonderen wereldwijd, heeft weinig mij zo verbaasd als dit Nederlandse experiment in leven onder zeeniveau. Mijn vrouw Sarah, die de foto’s voor dit artikel maakte, merkte op dat dit misschien wel het meest onderschatte klimaatadaptatieproject ter wereld is.
Lelystad is als een futuristisch visioen dat al meer dan een halve eeuw bestaat – een plek waar mensen niet alleen land uit water hebben gewonnen, maar bewijzen dat onze toekomst in een wereld van stijgende zeespiegels niet zo somber hoeft te zijn als we denken.