Ik stap uit mijn huurauto in Het Hogeland en sta direct versteld van wat de Nederlanders hier hebben weggestopt. Voor me strekt zich een uitgestrekt landschap uit waar slechts 48.178 inwoners wonen – maar dat in 2025 een toeristische explosie van 900% groei meemaakt terwijl niemand kijkt. De zon werpt lange herfstschaduwen over eeuwenoude kerktorens die boven dorpjes uitsteken gebouwd op kunstmatige heuvels. Dit is niet zomaar platteland – dit is de gemeente die een van Nederlands best bewaarde geheimen verbergt.
Het demografische wonder dat niemand opmerkt
De cijfers liegen niet en ze zijn verbluffend. Het Hogeland heeft sinds 2003 maar liefst 5.600 inwoners verloren – een daling van 11% – terwijl het tegelijkertijd uitgroeit tot de snelst groeiende toeristische bestemming van Nederland in 2025.
Terwijl ik door het verstilde landschap rijd, ontdek ik dat deze regio dagelijks bijna €1 miljoen aan toeristische bestedingen genereert. De paradox is fascinerend: een gemeente die leegloopt maar economisch bloeit.
“We hebben hier iets wat steeds zeldzamer wordt in Nederland: ruimte en authenticiteit,” vertelt een lokale mosterdmaker terwijl hij me zijn ambachtelijke recepten toont. Geen toeristenmassa’s zoals je ziet in dit Nederlandse dorp dat Brooklyn zijn naam gaf – hier leven mensen nog zoals ze dat al eeuwen doen.
Het meest fascinerende: 86% van de lokale bevolking wil méér toeristen verwelkomen ondanks de landelijke trend van overtoerismeprotesten. De 45 woonplaatsen verspreid over 551,5 km² absorberen bezoekers moeiteloos in een landschap waar kerktorens de enige hoogbouw vormen.
Europa’s oudste continu bewoonde nederzettingen op kunstmatige heuvels
Wat Het Hogeland werkelijk bijzonder maakt is dat je hier kunt wandelen op dezelfde plekken waar mensen al 2.000 jaar onafgebroken wonen. De wierdedorpen – gebouwd op kunstmatige terpen om zich tegen het water te beschermen – behoren tot de oudste continue nederzettingen van Europa.
Winsum, door de ANWB officieel uitgeroepen tot “mooiste dorp van Nederland”, trekt verrassend genoeg slechts een fractie van de bezoekers die naar Giethoorn stromen. Een vergelijkbaar cultuurhistorisch landschap vind je in dit Belgische natuurgebied dat Brugge rijker maakte, maar de schaal en rust hier zijn ongeëvenaard.
“Wat me verbaast is dat je hier wandelt tussen monumenten die ouder zijn dan veel Italiaanse dorpen, maar zonder de drukte. Je kunt ademhalen en het verleden voelen zonder door selfie-sticks omringd te worden.”
De concentratie middeleeuwse kerken per vierkante kilometer overtreft zelfs die van delen van Toscane. Elke 1.070 inwoners per dorpskern bewaken een schat aan cultuurhistorie die elders overwoekerd zou worden door massatoerisme.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Het Hogeland te verkennen is via de N361 vanuit Groningen, waar je binnen 30 minuten in een compleet andere wereld belandt. Parkeren is vrijwel overal gratis – een zeldzaamheid in het drukke Nederland.
Bezoek in deze herfstperiode bij voorkeur tijdens vroege ochtend of late namiddag wanneer het licht magisch over de weilanden en wierdedorpen valt. De fotografische kansen zijn dan optimaal, zoals mijn vrouw Sarah bevestigt terwijl ze tientallen perfecte shots schiet.
Wat dit gebied werkelijk onderscheidt van plekken zoals dit Nederlandse stadje met 4x meer monumenten per km² dan Brugge is de complete afwezigheid van wachtrijen, entreegelden of artificiële “ervaringen”. De mosterdmakerij van Abraham in Eenrum en de middeleeuwse kerk van Leens zijn openbaar toegankelijk zonder enige toeristenvallen.
Voor de culinair geïnteresseerden: in deze periode oogsten lokale boeren hun producten die direct in restaurants belanden. De €12 driegangenlunch in lokale etablissementen is een goed bewaard geheim.
Terwijl ik terugrijd richting Groningen, besef ik dat Het Hogeland perfect illustreert wat we in reizen steeds vaker zoeken maar zelden vinden: een plek die tegelijk authentiek, toegankelijk en onontdekt is. Een Groningse uitdrukking zegt “Ain moal zain is beter as duzend moal heuren” – eenmaal zien is beter dan duizendmaal horen. En dat geldt zeker voor deze verborgen parel aan de Waddenkust, voordat de rest van de wereld het ontdekt.