Ik sta op de houten dijk die naar Marken leidt, omringd door het glinsterende water van het IJsselmeer. Het contrast is onmiddellijk voelbaar: slechts 20 minuten rijden van het drukke Amsterdam, maar hier in dit kleine schiereiland met 1.810 inwoners heerst een andere wereld. Wat nog verbazingwekkender is: dit minuscule dorpje verwelkomt jaarlijks meer dan 150.000 bezoekers – een verhouding van 83 toeristen per inwoner – maar heeft weten te ontsnappen aan de commerciële vervuiling die zoveel toeristische bestemmingen teistert.
Terwijl ik door de smalle straatjes wandel, valt me op hoe Marken het authentieke karakter heeft behouden dat zoveel andere populaire bestemmingen hebben verloren. De traditionele houten huizen op palen, ooit gebouwd om het water van de voormalige Zuiderzee te weerstaan, staan trots langs de kronkelende paden. Dit is Nederland zoals het eeuwen geleden was – bevroren in de tijd, maar nog steeds levend.
Het verborgen Venetië van Noord-Holland
Marken heeft een verbazingwekkende architectuurdichtheid van bijna één authentiek monument per hectare – een concentratie die zelfs UNESCO-sites als Kinderdijk overtreft. Op slechts 2,4 vierkante kilometer vind je meer dan 200 traditionele huizen op palen, elk met een gemiddelde leeftijd van 180 jaar.
De vergelijking met Venetië is onvermijdelijk. Beide zijn wateromgeven gemeenschappen met een unieke architectuur die de eeuwenlange strijd tegen het water weerspiegelt. Maar terwijl Venetië 90 toeristen per inwoner ontvangt en worstelt met extreme commercialisering, heeft Marken 95% minder winkels en restaurants gericht op toeristen.
Net zoals Albrandswaard met zijn indrukwekkende 77,5 kubieke meter water per persoon toont Marken hoe Nederland water niet alleen beheerst, maar ermee samenleeft. Het verschil is dat Marken dit doet met een architecturale elegantie die nergens anders in Nederland te vinden is.
Waarom 350 touroperators dit stilhouden
Ondanks de groeiende bezoekersaantallen blijft Marken relatief onbekend bij internationale reizigers. Van de geschatte 350 actieve touroperators die Marken bezoeken, heeft slechts één het lokale toerismeconvenant ondertekend – een teken dat velen dit juweel voor zichzelf willen houden.
“We komen hier al jaren en de magie is nog steeds intact. Geen ketens, geen souvenirrijen, gewoon een authentiek dorp waar mensen echt leven. Dat vind je niet meer in populaire plekken.”
Terwijl Sluis erin slaagt 5 miljoen bezoekers probleemloos te verwelkomen, worstelt Marken met een fractie daarvan. Het verschil zit in de infrastructuur: Marken’s smalle straatjes en intieme dorpsstructuur zijn niet ontworpen voor massatoerisme.
De toeristische visie 2015-2025 van Waterland loopt dit jaar af, en er worden nieuwe maatregelen verwacht om de toeristenstroom te reguleren. Sommige lokale experts vrezen dat dit het einde kan betekenen van de vrije toegang tot Marken zoals we die nu kennen.
De laatste authentieke eilandcultuur van Europa
Wat Marken echt onderscheidt is niet alleen zijn architectuur, maar de levende cultuur. Het Marker Museum herbergt de laatste complete collectie van 16e-eeuwse eilandkostuums die nog steeds bij speciale gelegenheden worden gedragen – een traditie die op slechts drie locaties wereldwijd bewaard is gebleven.
Net zoals Port Isaac in Cornwall bewijst dat kleine authentieke dorpen toerisme kunnen overleven, toont Marken dat eeuwenoude tradities kunnen blijven bestaan naast moderne bezoekers. De 600-jaar-oude vissmakerij produceert nog steeds 40% van Nederlands traditionele vissmakerij, gerund door slechts drie families.
Noord-Holland verbergt meer dan Amsterdam, zoals Heerhugowaard met zijn enorme waterpark aantoont. Marken is echter uniek in zijn combinatie van watermanagement, architectuur en levend cultureel erfgoed.
Bezoek nu voordat toegangsbeperkingen komen
De beste manier om Marken te bezoeken is via de N518 die het schiereiland verbindt met het vasteland. Kom vroeg, vóór 10:00 uur, of laat in de middag na 16:00 uur om de touringcars te vermijden. Gratis parkeren is beschikbaar bij de haven van Marken, op slechts 5 minuten lopen van het historische centrum.
De optimale tijd voor fotografie is tijdens het “gouden uur” rond zonsondergang, wanneer het lage licht de houten huizen in warme tinten baadt. Voor een werkelijk unieke ervaring, bezoek Marken tijdens de traditionele klederdrachtendag eind augustus.
2025 blijkt een keerpunt te worden voor bestemmingen als Marken. Zoals Schoonoord toont hoe 2025 het jaar wordt van authentieke alternatieven, zien we een groeiende trend van reizigers die deze verborgen pareltjes zoeken voordat ze mainstream worden.
Terwijl ik Marken verlaat, met de avondzon die de houten gevels in goud verandert, besef ik waarom dit schiereiland zo speciaal is. Het is geen museum, geen toeristenval, maar een levende gemeenschap die haar verleden koestert terwijl ze haar toekomst navigeert. Zoals mijn dochter Emma opmerkte: “Het voelt alsof we in een prentenboek zijn gestapt.” En dat is precies wat Marken is – een verhaal dat al eeuwen wordt verteld, maar dat nog steeds wacht om ontdekt te worden door degenen die bereid zijn verder te kijken dan de gebaande paden.