Terwijl de ochtendmist optrekt boven de velden van Wilhelminaoord, zie ik voor het eerst de contouren van wat misschien wel het meest intrigerende UNESCO-dorp van Nederland is. Op slechts 26 kilometer van Hoogeveen ligt deze kolonie van 945 inwoners te wachten op ontdekking, voordat de grote stroom bezoekers hier in 2025 arriveert. Als je een liefhebber bent van authentieke plaatsen waar geschiedenis voelbaar is, staat deze plek op het punt internationaal bekend te worden – en ik sta nu aan de rand van wat volgend jaar een hotspot wordt.
Waarom Wilhelminaoord in 2025 wereldwijd aandacht zal trekken
De eerste ochtendzon verlicht de perfect rechte lanen en 19e-eeuwse koloniale architectuur die Wilhelminaoord haar UNESCO-status bezorgde. Sinds de erkenning als Werelderfgoed in 2021 is dit dorp met een bevolkingsgroei van slechts 2,72% in tien jaar een studie in authenticiteit gebleven.
Wat Wilhelminaoord bijzonder maakt is de combinatie van twee zeldzaamheden: het is een van de kleinste UNESCO-dorpen van Nederland én het bewaart een sociale revolutie die begon in 1818. De Maatschappij van Weldadigheid stichtte deze kolonie om stadse armoede te bestrijden door mensen naar het platteland te verplaatsen en ze landbouwvaardigheden te leren.
De koloniale boerderijen en het grid-patroon van de wegen vertellen nog steeds dit verhaal van sociale hervorming. Wat deze plek extra bijzonder maakt, is dat je hier de geschiedenis kunt ervaren zonder de mensenmassa’s die andere erfgoedlocaties overspoelen.
Maar wat Wilhelminaoord in 2025 écht op de kaart zet, is de eerste Kolonieloop met vergunning voor juni volgend jaar. Dit evenement combineert sport met cultureel erfgoed en zal internationale belangstelling genereren – een perfecte storm van UNESCO-status, verhoogde zichtbaarheid en georganiseerde beleving.
Het kleinste UNESCO-dorp vergeleken met zijn bekendere buren
Terwijl Frederiksoord, de bekendere zusterkolonie met slechts 285 inwoners, al langer bekend staat om zijn pioniersfunctie in sociale zorg, biedt Wilhelminaoord een nog authentieker beeld van het koloniale leven zonder de beginnende commercialisering.
Net zoals andere Drentse parels zoals Orvelte met 230 inwoners bewijst Wilhelminaoord dat het kleinste vaak het fijnste is. Met 497 historische verblijfsobjecten op zo’n klein inwonertal heeft het een van de hoogste erfgoed-per-inwoner ratio’s van Nederland.
“Hier ervaar je de stilte tussen de woorden van de geschiedenis. In tegenstelling tot drukke musea waar alles is uitgelegd, moet je hier zelf de verhalen ontdekken door te wandelen over dezelfde paden als de kolonisten tweehonderd jaar geleden.”
Anders dan Vlieland, dat met 1212 inwoners al 200.000 bezoekers trekt, voelt Wilhelminaoord nog steeds als een ontdekking, een plek waar je eerder lokale boeren tegenkomt dan toeristen met selfiesticks. Dit zal in 2025 beginnen te veranderen, vooral rond juni tijdens de Kolonieloop.
Wat de reisgidsen je niet vertellen over Wilhelminaoord
De beste manier om Wilhelminaoord te ervaren is te voet of per fiets, met gratis parkeergelegenheid bij het voormalige Koloniekerkje. Bezoek in de vroege ochtend (8-10 uur) voor de meest authentieke ervaring, wanneer het ochtendlicht de bakstenen koloniehuizen een warme gloed geeft.
In juni 2025 zal de Kolonieloop plaatsvinden, maar voor die tijd kun je dezelfde route verkennen zonder drukte. De koloniale paden zijn perfect uitgelijnd en leiden je langs historische boerderijen zoals Hoeve Koning Willem III uit 1854 en Prinses Marianne uit 1913.
Anders dan in bekende erfgoedlocaties zoals Tongeren, kun je hier nog vrij rondwandelen zonder toegangskaartjes of wachtrijen. De lokale gemeenschap, met een stabiele bevolking die nauwelijks groeit, heeft het tempo van het leven van weleer behouden.
De kolonie is als een openluchtmuseum zonder de artificiële ingrepen. Je vindt er geen souvenirwinkels of toeristische menus, maar authentieke Drentse gastvrijheid en landelijke rust die steeds zeldzamer wordt in ons drukke land.
Terwijl de zon hoger klimt boven de rechte lanen, besef ik dat Wilhelminaoord een zeldzame plek is waar het verleden en het heden in balans zijn, zonder overweldigende commercialisering. In mijn jaren als reisjournalist heb ik weinig plekken gevonden waar geschiedenis zo tastbaar is zonder interpretatieborden die je vertellen wat je moet voelen. Zoals mijn dochter Emma zou zeggen: soms zijn de kleinste dorpen de grootste schatten – en deze schat staat op het punt ontdekt te worden in 2025.