Een frisse oktoberochtend in Maarn, en ik loop langs de rand van het dorp waar de eerste zonnestralen de rode en goudgele bladeren van de Utrechtse Heuvelrug in vuur en vlam zetten. Met slechts 4.724 inwoners is dit Nederlandse tuindorp omringd door meer dan 10.000 hectare nationaal park – een verbluffende ratio van 2,1 hectare beschermde natuur per inwoner. Wat mij direct opvalt: geen toeristen, alleen lokale bewoners die mij vriendelijk groeten terwijl ze hun historische tuinen verzorgen. “Binnen een jaar zal dit veranderen,” fluistert een lokale historicus mij toe, wijzend naar de arbeidershuizen uit 1921.
Het laatste jaar van Nederlands best bewaarde tuindorpgeheim
In tegenstelling tot het beroemde Engelse Letchworth Garden City met zijn 33.000 inwoners en commerciële expansie, heeft Maarn zijn oorspronkelijke tuindorp-identiteit perfect bewaard. Gebouwd in 1921 voor spoorwegarbeiders, bestaat het dorp uit bescheiden huizen met opvallend grote tuinen – een uniek sociaal experiment dat de tand des tijds heeft doorstaan.
“Dit is de Nederlandse versie van Ebenezer Howard’s tuinstadvisie,” vertel ik Sarah aan de telefoon, terwijl ik een foto maak van een historisch arbeidershuis waar de huidige bewoners nog steeds groenten verbouwen volgens 100 jaar oude tradities. Het verschil met andere tuindorpen is frappant: hier geen museumsfeer, maar een levende gemeenschap.
Wandelend door de gekasseide straatjes, valt op hoe de architectuur naadloos overgaat in het omringende nationaal park. De huizen, met hun karakteristieke rode pannendaken en tuinen van gemiddeld 300m², vormen een perfect bewaard tijdscapsule van vroeg 20e-eeuwse arbeidershuisvesting die nergens anders in Europa zo authentiek te vinden is.
Waarom 2026 te laat zal zijn om dit te ontdekken
Net zoals het nabijgelegen Leersum bekend staat om zijn stilte, biedt Maarn momenteel nog een authentieke ervaring zonder massatoerisme. Maar dit gaat veranderen. De Nederlandse toerismeautoriteiten hebben hun blik gericht op alternatieve bestemmingen om toeristen weg te leiden van overvolle hotspots als Giethoorn en Amsterdam.
“Vroeger kende niemand ons dorp, nu zie ik steeds vaker mensen met camera’s door de straten lopen. Ze fotograferen onze tuinen alsof het museumstukken zijn, maar voor ons is dit gewoon ons dagelijks leven.”
De herfst van 2025 markeert waarschijnlijk het laatste seizoen waarin je dit dorp kunt ervaren zoals het altijd was. Waar de Cotswolds massatoerisme moet beheersen, biedt Maarn nog steeds de authenticiteit die veel reizigers zoeken.
De timing is perfect: oktober biedt spectaculaire herfstkleuren in het nationale park, terwijl de historische moestuinen hun laatste oogst binnenhalen. Dit unieke contrast tussen gecultiveerde tuinen en wilde natuur bereikt nu zijn hoogtepunt en is slechts 3-4 weken per jaar zichtbaar.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Maarn te verkennen is te voet vanaf het treinstation, gelegen op slechts 800 meter van het historische tuindorp. Parkeren kan gratis bij het station, maar kom vroeg want er zijn slechts 60 plaatsen beschikbaar. Anders dan de kastelen van Maarssen, focust Maarn op sociale architectuur.
Bezoek het dorp bij voorkeur tijdens de vroege ochtenduren (vóór 10:00) of in de late namiddag (na 16:00) wanneer lokale bewoners in hun tuinen werken. Ze delen graag verhalen over de geschiedenis van hun huizen – een privilege dat waarschijnlijk verdwijnt zodra het massatoerisme hier arriveert.
Wandel vervolgens het bos in via het Heygraaff-pad, een weinig bekend wandelpad dat het tuindorp verbindt met het nationale park. Net zoals St. Wolfgang voor Hallstatt-massa’s bewaart, blijft Maarn voorlopig een geheim.
Tijdens mijn laatste ochtend in Maarn, terwijl de mist langzaam optrekt boven de bossen van de Utrechtse Heuvelrug, besef ik dat ik een zeldzaam moment heb mogen vastleggen – de laatste dagen van een onaangetaste gemeenschap voordat de wereld haar ontdekt. Zoals de Nederlanders zouden zeggen: “op het juiste moment op de juiste plaats” – een voorrecht dat vanaf 2026 waarschijnlijk niet meer bestaat.