Vandaag sta ik op een eeuwenoude brug in Wijchen, terwijl de ochtendzon het 14e-eeuwse kasteel in gouden licht baadt. Het contrast is verbluffend: een gemeente met slechts 36.835 inwoners die een archeologische schat herbergt waarvan zelfs de meeste Nederlanders niet op de hoogte zijn. Onder mijn voeten, slechts 7 meter diep, liggen Romeinse overblijfselen die archeologen blijven fascineren. Deze kleine plaats, gelegen 10 kilometer zuidwest van Nijmegen, fluistert verhalen die teruggaan tot tijden die de meeste museumcuratoren alleen in boeken tegenkomen.
De Romeinse mysteries onder Kasteel Wijchen
Het imposante Kasteel Wijchen, met fundamenten uit de 14e eeuw maar grotendeels herbouwd in de 17e eeuw, is meer dan alleen een schilderachtig museumgebouw. Tijdens mijn gesprek met een museum-medewerker ontdek ik dat archeologen hier honderden Romeinse artefacten hebben opgegraven die een geschiedenis onthullen die veel dieper gaat dan officieel erkend.
De recente archeologische campagne “Rijkdommen van Ver” heeft Merovingische schatten blootgelegd met gekleurde kralen en edelstenen die getuigen van een rijke vroegmiddeleeuwse beschaving. Net zoals het mysterieuze Keltische geheim in Leusden met zijn 31.911 inwoners, verbergt Wijchen een verleden dat archeologen steeds weer terugbrengt.
Terwijl Aachen zijn keizerlijke geschiedenis viert, heeft Wijchen zijn vondsten meer bescheiden bewaard in het Museum Kasteel Wijchen, waar bezoekers elke zondag kunnen deelnemen aan gidsbegeleide rondleidingen die deze verborgen geschiedenis onthullen.
Actieve molens bewaken eeuwenoude geheimen
Wat Wijchen echt onderscheidt van andere Nederlandse dorpen zijn de nog volledig functionerende historische molens. De Wijchense Molen, gebouwd in 1799, draait nog steeds voor ambachtelijke graanproductie. Vergelijkbaar met IJlst’s houtzaagmolen erfgoed, houden deze windmolens eeuwenoude tradities in leven.
De Batenburgmolen is niet minder indrukwekkend, met een geschiedenis van vier grote restauraties (in 1913, 1960, 1977 en 1996) die haar in perfecte werkende staat houden. Deze levende industriële monumenten zijn niet alleen fotogeniek, maar leveren ook nog steeds producten aan lokale bakkers.
“Hier draait het niet om toeristen aantrekken. De molens zijn ons dagelijks brood. Wanneer de wieken draaien, weten we dat alles goed is met de wereld.”
De molens zijn de stille bewakers van een authenticiteit die steeds zeldzamer wordt in Nederland. Zelfs in het voorjaar van 2025 zullen deze monumenten nog steeds draaien, terwijl grotere steden worstelen met overtoerisme.
Waarom archeologen hier steeds terugkeren
Het archeologische belang van Wijchen staat in schril contrast met zijn bescheiden omvang. Anjum toont dat Nederland vol zit met verborgen archeologische schatten, maar Wijchen’s vondsten zijn uitzonderlijk rijk en divers.
Elke nieuwe opgraving brengt verrassingen aan het licht. Het museum organiseert regelmatig tentoonstellingen en in juli 2025 zijn er speciale familieactiviteiten gepland rond de archeologische vondsten. Weinig bezoekers realiseren zich dat ze over een ondergrondse schat lopen die vergelijkbaar is met bekendere archeologische sites, maar zonder de massatoerisme.
De combinatie van actieve molens, een werkend kasteel-museum en doorlopende archeologische ontdekkingen maakt Wijchen tot een unieke tijdcapsule waar het verleden en heden samensmelten op een manier die ik zelden zie in mijn wereldwijde reizen.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Wijchen te verkennen is via de fietsroutes die door bossen en akkers slingeren. Parkeer gratis bij het kasteel en huur een fiets voor €15 per dag. Bezoek de molens in de vroege ochtend wanneer lokale bakkers hun meel komen halen.
Bokrijk combineert ook geschiedenis met unieke ervaringen, maar dit Belgische domein heeft niet de authentieke werkende ambachten die je in Wijchen vindt. Voor een authentieke ervaring, plan je bezoek aan de Batenburgmolen op zondag wanneer vrijwillige molenaars demonstraties geven.
Natuurliefhebbers moeten absoluut De Overasseltse en Hatertse Vennen bezoeken, een natuurgebied dat zelfs de meeste Nederlanders niet kennen. Met 800 hectare aan heidevelden, vennen en bossen biedt het een verrassende biodiversiteit.
Als ik door de straatjes van Wijchen wandel, verbaast het me telkens weer hoe Nederland zoveel verborgen verhalen kan herbergen in wat op het eerste gezicht een gewoon dorp lijkt. Misschien is dat precies waarom ik steeds terugkeer naar deze plekken – om de geheimen te ontdekken die schuilgaan onder het oppervlak van het alledaagse. En Wijchen heeft meer geheimen dan de meeste.