Ik sta op de rand van de Utrechtse Heuvelrug, terwijl de ochtendmist langzaam optrekt boven Leusden. Deze gemeente van 31.911 inwoners ligt verrassend genoeg slechts 3 kilometer van Amersfoort, maar voelt werelden verwijderd van het stedelijke gewoel. Een vrouw op een elektrische fiets passeert me met een vriendelijke knik – een typisch moment in deze plek waar 70% van het gebied onbebouwd blijft, ondanks de gestage bevolkingsgroei van 0,73% per jaar.
De verborgen schat van Midden-Nederland die in 2025 de krantenkoppen haalt
Leusden belichaamt een zeldzaam evenwicht dat steeds meer aandacht trekt. Terwijl Dongen 16% groeide sinds 1995, ontwikkelt Leusden een ambitieuzer model voor duurzame groei. De gemeente combineert stedelijke voorzieningen met landelijke rust – een formule die haar naar verwachting in 2025 in de nationale schijnwerpers zal plaatsen.
Wandelend door Oud-Leusden ontdek ik de middeleeuwse wortels die teruggaan tot de mysterieuze Villa Lisiduna, voor het eerst vermeld in 777 n.Chr. Deze vroege nederzetting, mogelijk met Keltische of Romeinse invloeden, vormt het historische hart van wat nu een vooruitstrevende gemeente is.
Mijn lokale gids wijst naar de Tabaksteeg, een straatnaam die herinnert aan de historische tabaksteelt in de regio. “We bewaren ons verleden terwijl we vooruitkijken,” vertelt hij me, wijzend naar nieuwe woonwijken die zorgvuldig zijn geïntegreerd in het bestaande landschap.
Het Nederlandse Cotswolds zonder de mensenmassa’s
Wat Leusden onderscheidt van plaatsen als Wierum in Friesland, is de combinatie van schaal en natuurbehoud. Waar kleine terpdorpen geschiedenis conserveren, verenigt Leusden geschiedenis met moderne groei zonder de ziel te verliezen.
De gemeente wordt vaak vergeleken met de Cotswolds in Engeland vanwege haar glooiende landschap, maar zonder de toeristische drukte. Fietsend over de Amerongse Berg, een van Nederlands steilste klimmen voor wielrenners, begrijp ik waarom lokale bewoners hun gemeente koesteren.
“Wij hebben hier wat iedereen zoekt – natuur, geschiedenis, rust – maar zonder de bussen vol toeristen die je in Giethoorn ziet. Je kunt hier ademen.”
Landgoed Den Treek-Henschoten biedt 2.200 hectare aan bossen, heidevelden en zandverstuivingen. In juli staan de paarse heidevelden op het punt van bloeien – een spektakel dat weinig internationale bezoekers ooit meemaken, maar dat volgens de woonvisie van de gemeente een kernwaarde is om te beschermen.
Anders dan het populaire Haarlem met zijn 2,3 miljoen bezoekers, blijft Leusden een plek waar je soms alleen bent op de paden – een zeldzame luxe in het dichtbevolkte Nederland.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Leusden te ervaren is per fiets – niet voor niets ambieert de gemeente de titel “Fietsgemeente van het Jaar”. Huur een fiets bij het station van Amersfoort (€15 per dag) en volg de knooppuntenroute 84-83-15 richting Oud-Leusden.
Bezoek op een doordeweekse ochtend om de uitkijktoren De Kaap voor jezelf te hebben. Van hieruit heb je een panoramisch uitzicht tot 30 kilometer ver, inclusief de skyline van Utrecht op heldere dagen.
Voor geschiedenis liefhebbers is de Museumbunker langs de Grebbelinie een verborgen parel, alleen geopend op zaterdagen van 13:00-16:00 uur. De WWII-verdedigingswerken zijn grotendeels ongerept en bieden een fascinerend inzicht in Nederlands militaire verleden.
De gemeente ontwikkelt momenteel een ambitieuze woonvisie 2025-2030 die groengebieden beschermt terwijl de bevolking groeit – een model dat volgens experts weleens nationaal navolging zou kunnen krijgen. Bezoek nu, voor Leusden bekender wordt als voorbeeld van duurzame ontwikkeling.
Een Nederlands juweel in transformatie
Terwijl de zon ondergaat over landgoed De Boom, realiseer ik me dat Leusden zich op een belangrijk kruispunt bevindt. Het combineert duizend jaar geschiedenis met vooruitstrevende duurzaamheid – een zeldzame balans die steeds zeldzamer wordt in onze overvolle wereld.
Sarah zou dol zijn op de fotografische mogelijkheden hier: middeleeuws erfgoed tegen een achtergrond van paarse heide. Net als de zachtglooiende heuvels die langzaam opstijgen uit de vlakte, verheft Leusden zich subtiel boven de verwachtingen – geen schreeuwende toeristische bestemming, maar een plek die je langzaam voor zich wint met authentieke schoonheid.
Dit is Nederland zoals het bedoeld was – en zoals het hopelijk, ondanks alle veranderingen, altijd zal blijven.