Ik stap uit mijn huurauto op een rustige zaterdagochtend en zie direct waarom Nieuwpoort zo bijzonder is. Terwijl het zachte septemberlicht over de vestingwallen valt, realiseer ik me dat slechts 1.415 inwoners deze complete 17e-eeuwse vesting bewonen. Dit is geen toeval – ik sta voor wat misschien wel Nederlands best bewaarde militaire geheim is: een volledig intacte vestingstad uit 1672 die zelfs veel Nederlanders niet kennen.
Terwijl ik over de originele kasseien loop, valt me de absolute stilte op. Geen tourbussen, geen selfie-sticks, geen souvenirstalletjes. De vroege ochtendmist hangt nog over de 6 perfect bewaarde bastions die de stad omringen, elk strategisch gepositioneerd om elkaar te dekken zonder dode hoeken.
Een completer Nederlands Carcassonne met slechts 700 inwoners binnen de muren
Wat me direct opvalt is hoe compleet alles bewaard is gebleven. Terwijl 4 miljoen toeristen jaarlijks het Franse Carcassonne bezoeken, herbergt Nieuwpoort in stilte een vestingsysteem dat minstens zo indrukwekkend is. Het cruciale verschil? Hier wonen nog altijd ongeveer 700 mensen binnen de originele vestingwallen.
“Het is geen museum, maar een levend dorp,” fluistert een oudere man die zijn hond uitlaat langs de binnengracht. Hij wijst naar het elegante stadhuis. “Wist je dat daaronder nog steeds de originele sluis ligt?”
Dit is waar Nieuwpoort écht verschilt van plekken als Enkhuizen met zijn 361 rijksmonumenten zonder toeristenmassa’s. Nieuwpoort heeft in totaal 124 monumenten (50 rijks- en 74 gemeentelijke) op een oppervlakte zo klein dat je er in 20 minuten omheen kunt lopen.
Ik loop richting de Binnenhaven, waar een smalle gracht de stad doorkruist. De vestingwallen rijzen 6 meter hoog boven me uit, begroeid met precies onderhouden gras volgens eeuwenoude traditie. Het is moeilijk voor te stellen dat dit kleine stadje een sleutelrol speelde in de verdediging van heel Holland.
Het inundatiesysteem dat heel Holland kon redden
Het stadhuis is letterlijk gebouwd over een strategische sluis. Via deze sluis konden de Nieuwpoorters binnen enkele uren het omliggende land onder water zetten – een militair verdedigingssysteem dat Holland veranderde in een onbereikbaar eiland.
Deze techniek was minstens zo ingenieus als die van Kinderdijk met het werelds grootste waterbeheergeheim, maar met een militair doel. Water werd hier ingezet als wapen, niet alleen als vijand om te bestrijden.
“Wij moesten slapen zodat Holland kon waken. De sleutel van onze sluis was de sleutel tot de veiligheid van het hele land.”
Het unieke aan Nieuwpoort is dat het een sleutelrol speelde in de Oude Hollandse Waterlinie, een verdedigingslinie die zich uitstrekte van de Zuiderzee tot aan de Biesbosch. Samen met Schoonhoven aan de overkant van de Lek vormde het een strategisch duo dat de belangrijke waterweg controleerde.
Net zoals Westbeemster een 400 jaar oud wiskundig meesterwerk bewaart, toont Nieuwpoort de wiskundige precisie van de Nederlandse verdedigingskunst. De zes bastions zijn exact berekend om elkaar perfect te dekken – een praktijkles in 17e-eeuwse militaire wiskunde.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Parkeer bij ‘Het Hoofd’ langs de rivier de Lek, waar je gratis kunt staan en direct toegang hebt tot de stad. Stap binnen via de noordelijke coupure (opening in de vestingwal) voor de meest dramatische entree.
Bezoek Nieuwpoort bij voorkeur op een doordeweekse ochtend of in het late middaglicht van september, wanneer de zon prachtig over de vestingwallen valt. De beste foto’s maak je vanaf de Boogbrug uit 1865, met zicht op de binnenhaven.
In tegenstelling tot bij Nederland’s grootste rijksmonument waar je kunt overnachten, zijn de overnachtingsmogelijkheden hier beperkt. Reserveer ruim van tevoren bij een van de drie B&B’s binnen de vestingwallen voor de volledige ervaring.
Onder het stadhuis kunt u in het weekend tussen 13:00-16:00 de originele inundatiesluis bezichtigen – een zeldzame kans om het ingenieuze systeem van binnenuit te zien.
Een tijdcapsule die wacht om ontdekt te worden
Terwijl ik ’s avonds langs de vestingwallen wandel, denk ik aan wat mijn 7-jarige dochter Emma zou zeggen. Ze zou dit ongetwijfeld een echt kasteel noemen. En eigenlijk heeft ze gelijk – Nieuwpoort is een sprookjesachtig stukje Nederlandse geschiedenis dat de tand des tijds heeft doorstaan.
In een tijd waarin veel historische plaatsen worden overspoeld door massatoerisme, blijft Nieuwpoort authentiek en ongerept. Het is een tijdcapsule die wacht om ontdekt te worden, een zeldzaam juweel in een land waar water en verdediging onlosmakelijk verbonden zijn met de nationale identiteit.