Ik duw de houten luiken open van mijn pension in het hart van Stari Grad en word begroet door een gouden ochtendgloed die de 2400 jaar oude stenen muren verlicht. Terwijl ik door de smalle straten slenter, besef ik dat dit Kroatische kustdorp van 1.921 inwoners een van Europa’s best bewaarde geheimen is. De Stari Grad-vlakte, een UNESCO-werelderfgoed sinds 2008, strekt zich voor me uit als een levend museum – een perfect bewaard Grieks landbouwsysteem dat nog steeds functioneert zoals het millennia geleden werd ontworpen. Nergens anders ter wereld vind je zo’n intacte verbinding met de oudheid die tegelijkertijd springlevend is.
Een 2400 jaar oud literair mysterie
De zon staat nog laag wanneer ik aankom bij het Tvrdalj-kasteel, een versterkt Renaissance-herenhuis gebouwd door de 16e-eeuwse dichter Petar Hektorović. Wat dit gebouw werkelijk bijzonder maakt, ontdek ik binnen: mysterieuze inscripties in drie verschillende talen – Kroatisch, Latijn en Italiaans – die de muren sieren.
Terwijl ik door de kamers dwaal, wijst mijn lokale gids op een bijzondere vijver in het centrum van het complex. “Dit is geen gewone vijver,” fluistert ze. “Het is een microkosmisch universum dat Hektorović ontwierp als metafoor voor harmonie tussen mens en natuur.” De zoetwatervissen zwemmen er nog steeds, net zoals in de tijd van de dichter.
Stari Grad’s literaire erfgoed doet denken aan dit Maltese mysterie van ridders, maar met een unieke mediterrane twist. Hektorović’s poëtische nalatenschap is verweven met de architectuur zelf, waardoor het kasteel zowel een fysiek als literair monument is geworden.
Europa’s oudste levende landbouwlandschap
Later die ochtend verken ik de Stari Grad-vlakte, waar tijd werkelijk heeft stilgestaan. Dit 12 km² grote gebied bevat de oudste intact gebleven Griekse landindeling ter wereld. De Grieken noemden dit systeem “chora” – een geometrisch raster van stenen muren dat velden verdeelt in perfecte rechthoeken.
Net zoals deze Finse stad met dubbele UNESCO-status combineert Stari Grad natuurlijke en culturele erfgoederen, maar hier is het verweven tot één naadloos geheel. De olijfbomen en wijngaarden die tussen deze eeuwenoude muren groeien, produceren nog steeds olijfolie en wijn volgens technieken die teruggaan tot de klassieke oudheid.
“Wat Santorini is voor vulkanische landschappen, is Stari Grad voor levend agrarisch erfgoed. Het verschil? Hier kun je nog rustig ronddwalen zonder selfienemende mensenmassa’s. De geschiedenis ademt hier, ze schreeuwt niet om aandacht.”
Terwijl ik door de velden loop, wijzen de droge stenen muurtjes (suhozid) me de weg. Deze bouwwerken, gemaakt zonder mortel of cement, hebben millennia van stormen, aardbevingen en menselijke ontwikkeling doorstaan.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Voor wie dit Italiaanse alternatief voor Santorini al heeft bezocht, biedt Stari Grad een nóg authentiekere ervaring. De beste manier om hier te komen is met de veerboot vanuit Split (reistijd: 2 uur), die aanmeert in de beschutte natuurlijke haven.
Bezoek Stari Grad bij voorkeur in de vroege ochtend, wanneer lokale vissers terugkeren met hun vangst, of tijdens de gouden avonduren wanneer de kalkstenen gebouwen een honingkleurige gloed aannemen. In juli 2025 valt je bezoek mogelijk samen met het Lavender Festival, wanneer de omliggende heuvels gehuld zijn in een paarse waas.
Mijd de drukke hoofdstraat en ontdek in plaats daarvan de steegjes rond Sint Johannes-kerk. Hier serveren familierestaurants zoals Konoba Batana traditionele gerechten met vers gevangen vis en groenten uit de eeuwenoude velden die je eerder op de dag bewonderde.
Een tijdloos Kroatisch juweeltje
Terwijl de zon ondergaat boven de Adriatische Zee, neem ik plaats op een terras aan de kade. Ik zie hoe kleine vissersbootjes terugkeren naar de haven, een tafereel dat hier al millennia plaatsvindt. Mijn vrouw Sarah zou deze zachte kleuren perfect vastleggen – de overgangen van blauw naar roze en oranje tegen de achtergrond van oude stenen huizen.
Stari Grad belichaamt wat ik het meest waardeer in reizen: een plek waar geschiedenis geen museumstuk is maar een levend, ademend onderdeel van het dagelijks leven. Terwijl moderne reizigers zich verdringen in Dubrovnik en Hvar-stad, blijft dit bescheiden kustdorp trouw aan zijn 2400-jarige ziel – een tijdcapsule die je uitnodigt om deel te worden van haar doorlopende verhaal.