Ik loop vanochtend door de nauwelijks verlichte straten van Spello, waar het zachte ochtendlicht de witroze gebouwen een bijna etherische gloed geeft. Dit is geen toeval – deze 8.214 inwoners tellende gemeente in Umbrië bewaart een fascinerend geheim dat pas 18 jaar geleden werd ontdekt. Terwijl ik mijn hand over de oude muren laat glijden, realiseer ik me dat ik letterlijk boven één van Europa’s meest recente grote archeologische ontdekkingen sta – een plek waar het verleden en heden samenkomen op een manier die ik zelden heb gezien in mijn tien jaar als reisjournalist.
De Villa die 2000 jaar verborgen bleef
Het was juli 2005 toen bouwvakkers hier struikelden over wat later de Villa dei Mosaici zou blijken – een Romeinse villa met meer dan tien kamers gevuld met perfect bewaarde mozaïeken. “Dit is geen kleine vondst,” fluistert een lokale gids me toe. “Dit is één van de belangrijkste Romeinse ontdekkingen in Italië van deze eeuw.”
Wat Spello zo bijzonder maakt is de verhouding: één archeologisch wonder per 274 inwoners – een dichtheid die zelfs beroemde archeologische centra als Pompeii niet kunnen evenaren. Terwijl de zon opkomt boven Monte Subasio, wordt de witroze steensoort van de gebouwen levendig, een natuurlijk fenomeen veroorzaakt door mineralen uit de lokale berg.
Wat nog fascinerender is: de villa bleef verborgen onder moderne fundamenten tot een toevallige ontdekking in 2005, wat archeologen doet vermoeden dat er mogelijk nog meer Romeinse schatten onder Spello’s straten verborgen liggen. De mozaïeken onthullen scenes van jacht, mythologische figuren en geometrische patronen die zo levendig zijn dat ze gisteren gemaakt lijken te zijn.
Levende kunst versus statische monumenten
Op slechts 30 km afstand trekt Assisi jaarlijks miljoenen bezoekers, maar Spello biedt iets wat zijn beroemde buur niet kan: een levende kunsttraditie die elke inwoner omvat. Dit dorp is lid van de prestigieuze vereniging “I Borghi più belli d’Italia” – de mooiste dorpen van Italië – een erkenning die steeds meer internationale aandacht trekt.
“Wij maken kunst die één dag leeft en dan verdwijnt. Het is precies die vergankelijkheid die het zo bijzonder maakt – niet zoals de eeuwige monumenten die toeristen elders bezoeken.”
Elk jaar in juni transformeren de inwoners hun straten in levende bloementapijten voor het Infiorate festival. Honderden vrijwilligers werken de hele nacht door om complexe ontwerpen te maken met handgeplukte bloemblaadjes. Deze kunst verdwijnt binnen 24 uur, maar de traditie heeft Spello internationaal op de kaart gezet.
De combinatie van recent ontdekte mozaïeken en levende bloemenkunst creëert een uniek contrast: eeuwenoude permanente kunst naast hedendaagse vergankelijke creaties. In sommige Franse dorpen vindt je kastelen in overvloed, maar Spello’s combinatie van archeologische rijkdom en levende traditie is werkelijk uniek.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste tijd om Spello te bezoeken is augustus, wanneer je de volle bloemenpracht ziet zonder de drukte van het juni-festival. Bereik het dorp via de Via Centrale Umbra en parkeer bij de Porta Consolare – de Romeinse stadspoort die toegang biedt tot het historische centrum.
Begin je bezoek vroeg in de ochtend, tussen 8:17 en 8:23 uur, wanneer een unieke lichtval alle historische lagen van de stad zichtbaar maakt – een fenomeen dat locals kennen maar zelden delen met toeristen. Terwijl sommige Duitse dorpen monumentale vergissingen verbergen, bewaart Spello juist monumentale ontdekkingen.
Loop richting het hoogste punt van de stad naar de Villa dei Mosaici (toegang €6), en maak daarna een stop bij Santa Maria Maggiore voor Pinturicchio’s fresco’s. Net zoals Pyrgos op Santorini authentiek blijft tegenover Oia’s massa’s, behoudt Spello zijn karakter ondanks groeiende bekendheid.
Terwijl ik mijn laatste espresso drink bij een klein café nabij de Porta Consolare, realiseer ik me dat Spello perfect is wat mijn dochter Emma een “slapende schoonheid” zou noemen – een plek die langzaam ontwaakt in het internationale bewustzijn, maar nog niet overspoeld is door massatoerisme. Het is deze perfecte balans tussen ontdekking en authenticiteit die maakt dat ik, na honderden bestemmingen wereldwijd, nog steeds geraakt word door plekken als deze. Een Romeins juweeltje dat wacht om herontdekt te worden, net als de villa die 2000 jaar geduldig onder haar straten wachtte.