Ik stapte uit de auto in het schemerlicht van een zomermorgen en werd direct getroffen door de serene stilte van Grijpskerk. Een dorp van slechts 2.733 inwoners ligt hier verscholen in het Groningse platteland, op 3 meter boven zeeniveau. Voor me rijst een indrukwekkende romaanse kerk uit de 12e eeuw op, trots en onaangetast door massatoerisme. Het contrast is onmiddellijk voelbaar – terwijl ik gisteren nog door overvolle straatjes in Groningen-stad navigeerde, sta ik nu alleen op een eeuwenoude wierde met uitzicht over bloeiende landerijen die zich uitstrekken tot aan de horizon.
Het vergeten wierdedorp dat duurzaam toerisme omarmt
Grijpskerk is een authentiek voorbeeld van een wierdedorp – gebouwd op een door mensenhanden opgeworpen heuvel die bescherming bood tegen overstromingen in de middeleeuwen. Wat direct opvalt is hoe ongerept alles is gebleven, anders dan bij het nabijgelegen verborgen wierdedorp Godlinze, waar de wierde nog prominenter zichtbaar is maar minder voorzieningen heeft.
De zomer van 2025 belooft een keerpunt te worden voor dit dorp. Waar nu minder dan 50 toeristen per dag de kerk bezoeken, voorspellen lokale experts een gestage groei richting het einde van het jaar. “We zien een verschuiving in wat bezoekers zoeken,” vertelt de vrijwilliger die me de sleutel tot de kerk overhandigt. Duurzaam erfgoedtoerisme wordt het nieuwe normaal in Groningen.
Wandelend over de wierde valt me op hoe ongeveer 20% van de bebouwing historisch is, met karakteristieke boerderijen en schuren die organisch in het landschap opgaan. De kleine gemeenschap houdt elk voorjaar een informele wierde-erfgoeddag waarbij lokale tradities worden gevierd – een evenement dat nergens in toeristische gidsen vermeld staat.
“Het verschil met andere plekken is dat hier alles nog authentiek is. Geen neppe historische gevels of suvenirwinkels. Als ik hier rondloop, adem ik geschiedenis die nog leeft.”
De Groningse tegenhanger van Deens Ribe, zonder de drukte
Internationaal gezien doet Grijpskerk denken aan het Deense Ribe, ook een historisch wierdedorp. Maar waar Ribe meer dan 8.000 bezoekers per dag verwerkt in hoogseizoen, blijft Grijpskerk onaangetast door massatoerisme. Net als andere historische Groningse dorpen zoals Termunterzijl combineert het een rijk verleden met landelijke rust.
Wat Grijpskerk bijzonder maakt is de unieke combinatie van een intact wierdelandschap met die karakteristieke romaanse kerk. Terwijl Nieuwe Pekela met zijn historische panden 30% erfgoedbebouwing heeft, bewaart Grijpskerk zijn complete middeleeuwse identiteit inclusief de oorspronkelijke dorpsstructuur.
Het landbouwkarakter blijft dominant, met lokale boeren die traditionele technieken combineren met moderne duurzaamheid. Opvallend is de afwezigheid van grootschalige toeristische accommodaties – er zijn slechts drie B&B’s en één klein hotel, waardoor het dorp zijn authentieke sfeer behoudt.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Grijpskerk te ervaren is via de westelijke toegangsweg, waar je gratis kunt parkeren bij het kleine plein tegenover de kerk. Bezoek bij voorkeur vroeg in de ochtend (voor 10:00 uur) of tijdens de late namiddag (na 16:00 uur) wanneer het gouden licht de wierde prachtig verlicht.
Natuurpark De Noorderriet, op minder dan 2 kilometer van het centrum, biedt prachtige wandelpaden door authentieke polderlandschappen. Net als de authentieke polderlandschappen van Hollands Kroon, biedt Grijpskerk een ongerept Nederlands platteland zonder de drukte.
Het best bewaarde geheim? In tegenstelling tot het nabijgelegen Bourtange’s culturele transformatie, bewaart Grijpskerk zijn lokale karakter door het beperken van commerciële ontwikkelingen. De kerk is alleen toegankelijk via een sleutel die je kunt ophalen bij een vrijwilliger aan de overkant – een systeem dat bewust in stand wordt gehouden.
Terwijl ik bij zonsondergang over de wierde wandel, besef ik dat dit precies is waar Sarah en ik naar op zoek waren – een plek waar geschiedenis niet geconserveerd wordt achter glas, maar nog leeft in de dagelijkse ritmes van een gemeenschap. In een wereld waar autentieke ervaringen steeds zeldzamer worden, voelt Grijpskerk als een ontdekking die je koestert, maar bijna niet wilt delen. Toch vermoed ik dat dit dorp in 2025 zijn plek zal vinden op de radar van reizigers die het echte Nederland zoeken.