De zomerse zon glijdt langzaam over de groene velden terwijl ik mijn fiets parkeer tegen een verweerde boerderij in Beerta. Een verstilde plek van 2.027 inwoners die je gemakkelijk zou missen op weg naar meer bekende bestemmingen. Wat weinigen weten: dit onopvallende dorp in Oost-Groningen verbergt een politiek geheim dat ik nergens anders in Nederland ben tegengekomen. De ochtendstilte wordt alleen onderbroken door een tractor in de verte en het geluid van mijn schoenen op de keien.
Nederland’s enige communistische gemeente verborgen tussen de velden
Beerta lijkt op het eerste gezicht een gewoon Nederlands plattelandsdorp. Maar tussen 1982 en 1990 was dit de enige gemeente in Nederland met een communistische burgemeester – een politiek experiment dat je eerder in Oost-Europa zou verwachten dan in het kapitalistische Nederland. Een lokale historicus die ik tref bij de oude Bartholomeuskerk knikt instemmend.
“We hadden hier echte arbeidersmacht,” vertelt hij trots terwijl hij naar een rij karakteristieke arbeiderswoningen wijst. Deze huizen, gebouwd in de late 19e eeuw, staan er nog steeds. Hun simpele, functionele architectuur vormt een stille getuige van een tijd waarin socialistische idealen de gemeenschap vormden.
Tijdens mijn wandeling door het dorp ontdek ik dat de bevolking is gekrompen met 4,21% sinds 2013. Toch heeft deze demografische verandering het authentieke karakter niet aangetast. De arbeiderswoningen, met hun typische Groningse baksteenwerk en bescheiden afmetingen, zijn opmerkelijk goed bewaard gebleven.
Ik fiets verder naar de Edelsmederij Oldambt, gevestigd in een oude boerderij. Hier werkt nog steeds een zilversmid volgens traditionele methoden, een zeldzame vaardigheid in onze gedigitaliseerde wereld. De combinatie van historisch vakmanschap en communistische erfenis maakt Beerta tot een fascinerende tijdcapsule.
Een Nederlands Marinaleda zonder de toeristische drukte
Als je ooit van het Spaanse Marinaleda hebt gehoord – dat dorpje van 2.700 inwoners dat bekend staat om zijn coöperatieve landbouwmodel en communistische burgemeester – dan is Beerta de Nederlandse tegenhanger. Maar in tegenstelling tot Marinaleda, dat jaarlijks duizenden politiek geïnteresseerde toeristen trekt, blijft Beerta grotendeels onontdekt.
“We leven hier gewoon ons leven. Toeristen komen nauwelijks langs, maar wie de tijd neemt om onze geschiedenis te ontdekken, gaat met andere ogen naar Nederland kijken. Hier zie je hoe politieke idealen en dagelijks leven samenkwamen.”
Net als Lutjegast, bekend om Abel Tasman, bewaart ook Beerta een bijzonder stukje geschiedenis, maar dan van veel recentere datum. Terwijl miljoenen toeristen Amsterdam bezoeken, blijft deze streek authentiek en ongerept.
De Beertsterplas, een lokaal meer met een bescheiden strand, biedt verkoeling op warme zomerdagen. Er zijn geen strandtenten of ijskramen – alleen water, zand en de omringende natuur. Terwijl Frigiliana in Spanje meer dan een miljoen bezoekers ontvangt, kun je hier vaak helemaal alleen zijn.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Beerta is het beste te bereiken met de fiets vanuit Winschoten (7 km afstand), waar je de trein kunt nemen. Auto’s kunnen gratis parkeren bij de dorpskern. Bezoek bij voorkeur tijdens de vroege ochtenduren wanneer het ochtendlicht de velden goud kleurt.
Maak zeker tijd voor ’t Speulparadies, een unieke speeltuin met faciliteiten voor kinderen met beperkingen, geopend sinds 2014. Hier zie je direct hoe gemeenschapszin en inclusiviteit nog steeds centraal staan, een echo van het communistische verleden.
Terwijl Rotterdam steeds meer aandacht trekt in 2025, blijft Beerta een plek voor de nieuwsgierige reiziger die verder kijkt dan de gebaande paden. De zilversmid van Edelsmederij Oldambt is meestal aanwezig op donderdagen en laat bezoekers graag zijn atelier zien.
Wandelend langs de polders richting Blauwestad, voel ik de essentie van dit gebied: een land waar mens en natuur, geschiedenis en heden, politiek en dagelijks leven onlosmakelijk verweven zijn. Sarah, mijn vrouw, zou hier prachtige foto’s kunnen maken van wat misschien wel Nederland’s best bewaarde politieke geheim is – een dorp waar het rode verleden nog zichtbaar is in het nuchtere heden. Voor de reiziger die verder kijkt dan het oppervlak, biedt Beerta een zeldzame blik in een vergeten hoofdstuk van de Nederlandse geschiedenis.