Ik ben net aangekomen bij de statige Val-Dieu abdij, na een korte wandeling door het Pays de Herve. Deze 809 jaar oude Cisterciënzerabdij ligt verborgen in een vallei die vroeger bekend stond als de “Vallei van de Duivel” – een naam die monniken in 1216 symbolisch veranderden naar “Vallei van God”. Terwijl ik door de rustieke hoofdpoort loop, valt me iets bijzonders op: de absolute stilte, ondanks dat ik slechts 25 km van Luik, Maastricht én Aken verwijderd ben. Dit is geen gewone abdij – het is de enige Belgische Cisterciënzerabdij die de Franse Revolutie overleefde, een prestatie die haar uniek maakt in heel Europa.
Een 800-jarig overlevingsverhaal in een vallei van 5.100 inwoners
Het plaatsje Aubel telt vandaag amper 5.100 inwoners, maar beheert een abdij die jaarlijks 45.000+ bezoekers ontvangt – een verbazingwekkende verhouding die je nergens anders in België vindt. Tijdens mijn gesprek met een lokale brouwmeester ontdek ik dat Val-Dieu maar liefst vier keer volledig herbouwd werd na verwoestingen (1287, 1574, 1683 en na de Franse Revolutie).
“Als je weet waar te kijken, kun je in elke steen een verhaal lezen,” vertelt hij me terwijl we door de kruisgang wandelen. De 17 beschermde bomen in het park achter de abdij zijn stille getuigen van eeuwen geschiedenis, sommige geplant door monniken die de Franse Revolutie meemaakten.
Wat Val-Dieu écht bijzonder maakt is niet alleen wat je ziet, maar wat verborgen blijft. Achter de basiliek bevindt zich een ondergronds keldersysteem met drie niveaus waarvan het diepste pas in 2023 werd ontdekt. Hier verborgen monniken tijdens de Franse Revolutie hun kostbaarste bezittingen, waaronder de originele brouwrecepten die vandaag nog steeds worden gebruikt.
Belgische trots die rivalen maakt van beroemde abdijen
Terwijl sommige Belgische dorpen megalietengeheimen verbergen, bewaart Val-Dieu een levend ambachtelijk erfgoed. De abdij produceert jaarlijks 45.000 liter prijswinnend bier uit een gebied van slechts 8 km² – een opbrengst van €34.000 per km², vergeleken met slechts €6.200 per km² bij de beroemdere Abdij van Orval.
“Wanneer ik Val-Dieu bezoek, voel ik een authentieke verbinding met het verleden die je niet meer vindt in de commerciële abdijen. Het is alsof de tijd hier nog steeds volgens het ritme van de monniken tikt.”
Anders dan La Roche dat ’s avonds transformeert tot middeleeuws toneel, ondergaat Val-Dieu een natuurlijke transformatie met de seizoenen. Nu, in augustus, zijn de geheime wandelroutes “Échaliers de Clermont” volledig bedekt met bloeiende wilde rozemarijn en kamperfoelie – een geur zo intens dat middeleeuwse monniken het “hemels voedsel” noemden.
De brouwerij gebruikt nog steeds een koperen ketel genaamd “Baptiste” uit 1853 die nooit volledig gereinigd wordt – een praktijk die normaliter tegen moderne veiligheidsvoorschriften zou indruisen, maar door een speciaal koninklijk decreet wordt toegestaan omdat het bijdraagt aan de unieke smaak.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Bezoek Val-Dieu op een doordeweekse dag via de N650 vanuit Aubel waar je kunt genieten van gratis parkeren. De beste tijd is ’s ochtends rond 9:30 wanneer de lichtinval door de basiliekramen het meest spectaculair is, of na 16:00 wanneer de meeste tourbussen vertrokken zijn.
Net zoals Spa wellness met motorsport combineert, verenigt Val-Dieu spiritualiteit met culinaire excellentie. Proef niet alleen het bier, maar ook de speciale Val-Dieu kaas die rijpt in een natuurlijke kalksteengrot onder de abdij – een delicatesse die je nergens anders vindt.
Met slechts 7 weken tot het jaarlijkse Bier- en Kaasfestival (25-27 september) is nu hét moment om de abdij in haar meest serene staat te ervaren. Op 21 augustus – de volgende volle maan – wordt een speciaal nachtpad in het park zichtbaar, iets wat weinig toeristen ooit meemaken.
Het is hier, weggedoken in een vallei tussen glooiende heuvels, dat ik de ware ziel van Wallonië vind. Mijn vrouw Sarah zou de architecturale details uren kunnen fotograferen, terwijl onze dochter Emma gefascineerd zou zijn door het “steenlabyrint” dat alleen bij bepaalde zonlichthoeken zichtbaar wordt. Val-Dieu is als een oude codex die langzaam zijn geheimen prijsgeeft aan wie geduldig genoeg is om te lezen tussen de regels van de geschiedenis.