Terwijl ik door de herfstkleurige landschappen van Groningen rijd, openbaart zich een verrassende ontdekking: Veendam, een Nederlandse parel met 27.687 inwoners en een dichtheid van rijksmonumenten die zelfs Amsterdam overtreft. Één monument per 675 inwoners tegenover Amsterdam’s 1 per 1.200. Het is donderdagochtend, 9:15, en het historische stationsgebouw verwelkomt me als toegangspoort tot een wereld die de meeste internationale bezoekers compleet missen, slechts 30 minuten rijden van Groningen-stad. In de ochtendnevel ontwaar ik al een glimp van wat Veendam bijzonder maakt: authentieke veenkoloniale charme zonder de drukte van Nederland’s toeristische hotspots.
Het rijkste erfgoedgeheim van Groningen met Nederlands langste museumspoorlijn
Veendam verrast onmiddellijk met zijn 41 officiële rijksmonumenten verspreid over een compact centrum. Deze monumentendichtheid maakt het tot één van Nederland’s meest onderschatte historische kernen, maar de meeste Nederlanders kennen het nauwelijks.
Het pronkstuk is ongetwijfeld de STAR-museumspoorlijn, letterlijk de langste van Nederland, die door het unieke veenkoloniale landschap kronkelt. “Deze historische lijn verbond ooit Zwolle met Delfzijl en was cruciaal voor het turfvervoer,” vertelt een medewerker terwijl ik instap in een authentieke stoomtrein uit 1922.
Net zoals Naarden-Vesting authentiek blijft zonder Giethoorn’s drukte, behoudt Veendam zijn ziel terwijl toeristen elders samenpakken. Het Veenkoloniaal Museum laat je letterlijk door een historische straat wandelen met originele kruidenierswinkels – een tijdcapsule die verhalen vertelt over beroemde figuren zoals Aletta Jacobs en Anthony Winkler Prins.
“Hier stap je niet alleen terug in de tijd, je ervaart het leven zoals het was. In tegenstelling tot Amsterdam of Giethoorn, hoor je hier nog Nederlands op straat in plaats van Engels of Chinees.”
Waarom Veendam in 2025 de krantenkoppen gaat halen
Deze oktober 2025 staat Veendam op een keerpunt. Met de opkomende trend van authentiek binnenlands toerisme, positioneert het zich als het perfecte alternatief voor overbelaste Nederlandse iconen.
Waar Middelburg bekend staat om zijn indrukwekkende monumentendichtheid, biedt Veendam een vergelijkbare erfgoedervaring maar dan zonder massa’s toeristen. Het recreatiegebied Borgerswold, groter dan 630 voetbalvelden, ligt op loopafstand van het centrum.
Unieke witgeschilderde ophaalbruggetjes geven het gebied een onmiskenbaar Nederlandse sfeer, terwijl het industriële verleden voelbaar blijft. Waar Tienhoven verdwenen veengeschiedenis bewaart, leeft die in Veendam nog tastbaar voort in het dagelijks leven.
Het combineren van historische authenticiteit met moderne duurzaamheidsinitiatieven maakt Veendam tot prototype voor verantwoord erfgoedtoerisme in Nederland. De stad heeft onlangs elektrische onkruidborstels geïntroduceerd en de Housing First aanpak voor kwetsbare groepen – beiden pionierinitiatieven die nationale aandacht trekken.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Plan je bezoek tijdens de vroege herfst (september-oktober) wanneer de herfstkleuren het veenlandschap transformeren en de drukte van het zomerseizoen verdwenen is. Arriveer op donderdagochtend of vrijdag voor de meest authentieke ervaring – dan komen lokale boeren naar de markt.
De beste toegang is via het NS-station Veendam, waarna je direct het historische centrum kunt verkennen. Met de auto is er gratis parkeren bij het recreatiegebied Borgerswold, op slechts 800 meter van het centrum.
Begin je dag in Grand Café In de Brouwerij, tegenover het Veenkoloniaal Museum, voor lokale koffiespecialiteiten. Een weinig bekende tip: op zaterdagen om 10:00 geeft een lokale historicus vaak spontane rondleidingen aan de bar – vraag ernaar bij het personeel.
Combineer je bezoek met een uitstapje naar het nabijgelegen klimbos en de waterskibaan voor een verrassende mix van cultuur en avontuur. In combinatie met Westerkwartier’s uitgebreide fietsroutes vormt dit een perfecte Noord-Nederlandse ontdekkingsreis.
Terwijl de avond valt en ik met mijn vrouw Sarah de trein terug naar Groningen neem, realiseer ik me dat Veendam precies het soort plek is dat ons blijft verrassen na tien jaar reisjournalistiek. Zoals een lokaal gezegde luidt: “Wie turf heeft gezien, heeft Veendam begrepen” – een subtiele herinnering dat Nederland’s ziel niet alleen in de drukke grachten van Amsterdam ligt, maar juist in deze authentieke gemeenschappen die hun verhaal intact hebben gehouden, wachtend op ontdekking door nieuwsgierige reizigers.