Ik sta aan de rand van een verstilde stadsgracht, net binnen de enige overgebleven stadspoort van Montfoort. De IJsselpoort rijst boven me uit als een stille wachter, een zeldzaam overblijfsel van wat ooit een imposante middeleeuwse verdedigingswal met 26 torens was. Het is dinsdagochtend, 7:30 uur, en ik ben vrijwel alleen in dit Nederlandse stadje van 13.772 inwoners dat slechts 20 kilometer van het drukke Utrecht ligt maar een wereld van verschil biedt in ervaring.
De ochtendmist hangt laag boven de Hollandse IJssel, waardoor het 12e-eeuwse kasteel in de verte een bijna sprookjesachtige verschijning krijgt. Hoe kan het dat zo weinig mensen dit verborgen historische juweeltje kennen, terwijl duizenden dagelijks door de Oudegracht van Utrecht schuifelen?
Het Nederlandse stadje met 26 verdwenen torens
Montfoort ontstond in de 12e eeuw rondom een strategisch kasteel gebouwd door bisschop Godfried van Rhenen. De naam betekent letterlijk “sterke berg” – enigszins ironisch voor een plaats die slechts 1 tot 3 meter boven zeeniveau ligt in het verder volledig vlakke Groene Hart van Nederland.
Het stadje werd in de 14e eeuw ommuurd met een verdedigingswerk dat maar liefst 26 verdedigingstorens telde – een buitengewone militaire investering voor zo’n kleine nederzetting. Vandaag zijn bijna alle torens verdwenen, met slechts fragmenten verstopt in privétuinen en kelders van huizen in het oude centrum.
Terwijl ik door de smalle straatjes wandel, wijst een lokale historicus me op subtiele tekenen in de bestrating. “Hier liep de oorspronkelijke stadsmuur,” fluistert hij bijna, alsof hij een geheim verraadt. “En als je goed kijkt naar de fundering van dat huis, zie je nog stenen uit de 14e eeuw.”
Van de drie oorspronkelijke stadspoorten resteert alleen de IJsselpoort, een robuuste bakstenen constructie die toegang biedt tot het historische centrum. Als je dichtbij komt, kun je middeleeuwse graffiti ontdekken die 600 jaar geleden door wachtende handelaren in de stenen werd gekrast – zichtbaar alleen bij het juiste ochtendlicht.
De vergeten schaduw van Utrecht
Terwijl miljoenen toeristen jaarlijks Utrecht bezoeken voor de Dom en grachten, sluimert Montfoort in authentieke rust op slechts 20 minuten rijden. Het contrast is verbijsterend: dezelfde middeleeuwse architectuur en historische relevantie, maar zonder selfie-sticks en toeristische prijzen.
“We noemen onszelf ‘het best bewaarde geheim van het Groene Hart’. Mensen die hier per toeval komen, kunnen niet geloven dat ze nog nooit van Montfoort hebben gehoord. Dezelfde historische ervaring als in de grote steden, maar dan zonder de mensenmassa’s.”
Net zoals Zierikzee bewijst Montfoort dat Nederland verrassende vestingschatten bewaart die compleet worden overschaduwd door bekendere bestemmingen. De stad fungeert als het Nederlandse antwoord op de Franse “ville château” – een kasteelstadje met authentieke middeleeuwse charme, maar dan in de unieke context van het Nederlandse polderlandschap.
Montfoort wordt niet voor niets lokaal de ‘Capitale mariage néerlandaise’ genoemd. Het kasteel trekt koppels uit het hele land die in historisch decor willen trouwen, een traditie die teruggaat tot een middeleeuwse wet die pasgetrouwden in het kasteel vrijstelde van bepaalde belastingen.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Montfoort te bereiken is met de auto via de N204, met gratis parkeren aan de rand van het historische centrum. De lokale buslijn 107 verbindt het stadje ook met Utrecht Centraal, met een reistijd van 35 minuten.
Nederlandse vestingsteden zoals Elburg delen deze unieke geschiedenis met Montfoort, maar wat Montfoort onderscheidt is zijn perfecte balans tussen behoud en leefbaarheid. Bezoek op een doordeweekse ochtend om de stad vrijwel voor jezelf te hebben.
Najaar 2025 is de ideale tijd voor een bezoek. In september en oktober vormen duizenden spreeuwen indrukwekkende wolkpatronen boven het kasteel tijdens de schemering – een fenomeen dat lokaal bekend staat als “de Kasteel Dans”. De beste kijkplek is vanaf de oude IJsselpoort rond 18:30 uur.
Het Groene Hart gebied, waar ook Kaag en Braassem ligt, biedt diverse verborgen parels waarvan Montfoort misschien wel de meest complete historische ervaring biedt. Mis niet de unieke “Montfoortse Kasteel Koeken” – kleine honingkoekjes in de vorm van kasteelkantelen, verkrijgbaar bij de lokale bakker aan het marktplein.
Terwijl ik bij zonsondergang op de IJsselpoort sta en uitkijk over de stad, word ik getroffen door een gevoel van tijdloosheid. Sarah zou hier prachtige foto’s maken van het kasteel in gouden licht, terwijl Emma de eeuwenoude trappen zou bestormen alsof ze een eigen koninkrijk ontdekt. Montfoort voelt als een Nederlands sprookje dat per ongeluk is vergeten in de moderne reisgidsen – en daar ben ik stiekem dankbaar voor.