Vanaf het moment dat ik uit de trein stap in Zwolle, voel ik de spanning opbouwen. Na een korte rit van 15 minuten richting het oosten doemt Hattem op, een Nederlands stadje dat slechts 12.745 inwoners telt maar een onwaarschijnlijk cultureel geheim bewaart. Terwijl ik door de smalle straatjes wandel, kan ik nauwelijks geloven dat dit de plek is waar Anton Pieck – Nederlands meest geliefde illustrator – beweerde zijn eigen fantasiewereld in het echt te hebben gevonden. Wat maakt deze verstilde Hanzestad aan de noordrand van de Veluwe zo bijzonder dat een kunstenaar van wereldklasse er zijn hart aan verloor?
Het dorp waar een kunstenaar zijn eigen fantasie terugvond
De statistieken vertellen een verrassend verhaal. Met 3 musea van wereldklasse op een bevolking van slechts 12.745 zielen heeft Hattem een museumratio van 1 per 4.248 inwoners – terwijl het UNESCO-gemiddelde rond de 1 per 50.000 ligt. Het is een culturele rijkdom die je normaal gesproken alleen in Europese hoofdsteden vindt.
Terwijl herfstbladeren door de lucht dansen, bezoek ik het Anton Pieck Museum. Het gebouw zelf is uniek: het is namelijk het enige museum ter wereld dat door Anton Pieck persoonlijk werd ontworpen. “Ik vond in Hattem dezelfde sfeer terug die ik probeer te creëren in mijn werken,” verklaarde Pieck ooit.
In de intimiteit van de tentoonstellingsruimten ontdek ik waarom. Pieck’s gedetailleerde tekeningen van middeleeuwse straatjes en pleintjes lijken direct geïnspireerd door wat ik buiten zie. De 14e-eeuwse Dijkpoort en omliggende gebouwen vormen een levend schilderij dat iedere tekenaar zou inspireren.
Nederland’s Rothenburg zonder de massa’s
Wat Hattem werkelijk onderscheidt is de authenticiteit. Waar Giethoorn zucht onder de massatoeristen en de Hanzestad Elburg steeds meer bezoekers trekt, blijft Hattem verrassend onontdekt. De stad heeft een beschermd stadsgezicht dat meer dan 50% van de binnenstad beslaat.
Naast het Anton Pieck Museum herbergt het stadje ook het Nederlands Bakkerijmuseum met een werkende 200-jarige takkebossenoven, en het Voerman Museum dat de werken van Jan Voerman tentoonstelt – de schilder die begin 1900 naar Hattem kwam om de unieke lichtval boven de IJssel vast te leggen.
“Ik kom al dertig jaar in Hattem en het wonder is dat het nog steeds hetzelfde is. Geen toeristische kitsch, gewoon echte mensen die in een bijzonder mooi decor leven.”
Als je van de massa’s bij de Keukenhof wilt ontsnappen, biedt Hattem wat veel Nederlandse bestemmingen hebben verloren: rust en authenticiteit. Met zijn monumentendichtheid zou je het kunnen vergelijken met het Duitse Rothenburg ob der Tauber, maar dan zonder de toeristische drukte.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De herfst van 2025 is het perfecte moment om Hattem te bezoeken. De herfstkleuren van de Veluwe creëren een spectaculair decor, terwijl de toeristische piek voorbij is. Bereik de stad het beste via de A28 of A50 en parkeer bij de gratis parkeerplaats aan de rand van het centrum.
Bezoek alle drie musea met een combiticket van €15, beschikbaar bij elk museum. Begin vroeg rond 10:00 uur bij het Anton Pieck Museum – vóór de dagjesmensen arriveren. Voor een authentieke lunch serveren lokale café’s zoals Herberg De Molecate traditionele gerechten die je nergens anders vindt.
Een verborgen parel is de wekelijkse demonstratie in het Bakkerijmuseum, waar elke zaterdag om 14:00 uur brood wordt gebakken in de historische oven. Combineer je bezoek met een wandeling door de uiterwaarden van de IJssel, waar net als in andere Nederlandse dorpen met dijkcultuur, de natuur prachtig samenkomt met eeuwenoud erfgoed.
Terwijl de avond valt en ik de laatste foto’s maak van de Dijkpoort in het gouden licht, besef ik dat Sarah gelijk had. Mijn vrouw bezocht Hattem vorig jaar en beweerde dat het “Nederland’s best bewaarde geheim” was. Nu, terwijl ik langs de eeuwenoude gevels wandel waar Anton Pieck zijn inspiratie vond, besef ik: sommige plekken hebben geen massa’s toeristen nodig om bijzonder te zijn. Ze zijn tijdloos, juist omdat ze rustig ademhalen in hun eigen tempo – precies zoals Nederland was voordat de wereld het ontdekte.