De ochtendmist trekt langzaam op over het waterrijke landschap terwijl ik door de smalle straten van Drachten fiets. Met 57.095 inwoners lijkt Smallingerland op het eerste gezicht een doorsnee Friese gemeente. Maar achter deze bescheiden façade schuilt een bijzonder demografisch wonder: 441 nieuwe inwoners kozen in 2024 bewust voor deze plek, terwijl vergelijkbare regio’s in Nederland juist krimpen. Na drie dagen hier begrijp ik precies waarom deze verborgen parel in Friesland de krantenkoppen van 2025 gaat halen.
De 441-inwoners anomalie van Smallingerland
Terwijl ik koffie drink met de lokale bibliothecaris in het centrum van Drachten, legt ze uit wat deze gemeente zo bijzonder maakt. “We hebben hier een soort demografische renaissance,” vertelt ze, terwijl ze naar buiten wijst waar mensen door de straten lopen. Eén nieuwe inwoner per 129 bestaande inwoners koos in 2024 voor Smallingerland – een opmerkelijk fenomeen in een land waar plattelandsgemeenten meestal krimpen.
Deze groei is geen toeval. Net zoals Dirksland laat Smallingerland zien dat plattelandsgebieden kunnen floreren wanneer ze de juiste balans vinden tussen ontwikkeling en behoud van identiteit. De gemeente combineert stedelijke voorzieningen met 4.000 hectare natuurgebied in Nationaal Park De Alde Feanen, een van de hoogste natuur-per-inwoner ratio’s in Nederland.
Op een terras aan het water in Eernewoude observeer ik hoe lokale skûtsjes (traditionele zeilboten) voorbij glijden. De manier waarop moderne appartementen en eeuwenoude boerderijen hier naast elkaar bestaan, creëert een harmonie die steeds meer Nederlanders aantrekt.
Friese waterparadijs vs. Giethoorn
“Mensen zijn Giethoorn zat,” fluistert een bootverhuureigenaar terwijl hij me de sleutels van een elektrische sloep overhandigt. “Te druk, te duur, te toeristisch.” Smallingerland biedt dezelfde waterrijke ervaring maar dan zonder de drukte en met meer authenticiteit. Terwijl Kinderdijk de wereldfaam oogst, biedt Smallingerland een waterlandschap dat even indrukwekkend is, maar waar je nog steeds de enige boot op een kanaal kunt zijn.
“Hier groet iedereen elkaar nog op straat. Als je door onze dorpen fietst, word je uitgenodigd voor koffie. Probeer dat maar eens in Amsterdam.”
De tweetalige straatnaamborden (Nederlands én Fries) onderstrepen de culturele rijkdom van deze regio. De Friese cultuur die zo mystiek is in andere delen van de provincie, leeft hier nog authentiek voort in dagelijkse tradities – niet als toeristenattractie maar als levendige realiteit.
In het centrum van Drachten tref ik metersgrote rode mieren geschilderd op het asfalt – een kunstproject dat de creatieve geest van de stad symboliseert. Anders dan De Panne, dat investeert in permanente kunstwerken, kiest Smallingerland voor een organischere benadering van cultuur.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Smallingerland te ontdekken is per fiets, met gratis fietsverhuur bij het VVV-kantoor voor bezoekers die minimaal twee nachten verblijven. Begin je dag vroeg bij zonsopgang (rond 7:15 in september) voor een mystieke ervaring in het nationaal park wanneer de mist nog over het water hangt.
Bezoek het Skutsje Museum op donderdag tussen 14:00 en 16:00 voor gratis zeilworkshops op traditionele Friese boten – een activiteit die in geen enkele reisgids staat. De Beetsterzwaag mountainbikeroute heeft geheime single-tracks die alleen lokale fietsers kennen, toegankelijk via een ongemarkeerd pad achter de kerk.
Voor de ultieme herfstervaring raad ik het Vlonderpad bij De Wite Mar aan, een verborgen boardwalk die je door een betoverend moeraslandschap leidt. In deze tijd van het jaar zie je er zeldzame trekvogels die nergens anders in Nederland te spotten zijn.
2025 Krantenkoppen voorspelling
Als ik mijn laatste avond doorbreng op een terras in Drachten, begrijp ik waarom Smallingerland in 2025 de krantenkoppen gaat halen. Terwijl Leuven toeristen verliest ondanks nieuwe musea, staat Smallingerland op het punt ontdekt te worden door een nieuwe generatie reizigers die authenticiteit zoeken.
De combinatie van demografische groei, culturele authenticiteit en natuurlijke schoonheid positioneert deze gemeente als de perfecte geheime uitvalsbasis voor Noord-Nederland. Met 2,1 miljoen toeristen die Friesland in 2024 bezochten, zal Smallingerland zich in 2025 onderscheiden als de plek waar je de provincie op haar best ervaart.
Terwijl ik mijn fiets terugbreng en afscheid neem van deze bijzondere plek, denk ik aan wat mijn dochter Emma zou zeggen: “Dit is waar de echte avonturen gebeuren, papa.” Ze heeft gelijk. In een wereld van overtourisme en Instagram-hotspots, voelt Smallingerland als een zeldzame ontdekking – echt, ongehaast en klaar om je te verrassen met haar stille revolutie.