De zee glinstert in de ochtendzon terwijl ik door de smalle straten van Den Helder wandel, deze Noord-Hollandse stad met 56.662 inwoners. Vanochtend vroeg kwam ik aan bij wat Nederland’s best bewaarde maritieme geheim moet zijn, een plek waar de Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer samenvloeien op het noordelijkste puntje van het vasteland. De Lange Jaap, met 63,45 meter Europa’s hoogste gietijzeren vuurtoren, steekt trots boven het landschap uit, een baken dat bij stevige wind tot 1 meter kan uitwijken – een fenomeen dat je nergens anders ervaart.
Het laatste oproep voor Europa’s verborgen maritieme parel
De lokale VVV-medewerker vertelt me dat september het perfecte moment is om Den Helder te ontdekken. “De meeste toeristen stappen direct op de veerboot naar Texel, maar je mist zoveel als je dat doet,” fluistert ze bijna. De dagelijkse rondvaarten door de historische marinehaven zijn nog beschikbaar tot eind oktober, waarna het winterseizoen intreedt.
Ik stap het terrein van Willemsoord binnen, de voormalige rijkswerf die dateert uit 1822. Het complex is indrukwekkend groot – je zou het niet verwachten in zo’n bescheiden stad. Hier werden ooit de grootste Nederlandse oorlogsschepen gebouwd, en nu huist het zeven musea en een bruisend cultureel centrum.
Wat direct opvalt is hoe rustig het is, terwijl het nabijgelegen Texel zucht onder 4,7 miljoen bezoekers per jaar. Den Helder ontvangt slechts een fractie hiervan, wat de authentieke maritieme ervaring intact houdt. Terwijl ik langs de historische dokken wandel, passeer ik slechts een handvol bezoekers.
Nederland’s Portsmouth zonder massatoerisme
Den Helder doet me sterk denken aan Portsmouth in Engeland, met zijn actieve marinehaven en rijke maritieme geschiedenis. Maar anders dan in Vlissingen met zijn zuidgerichte boulevard, vind je hier nauwelijks toeristenmassa’s.
In het Marinemuseum bewonder ik de grootste collectie onderzeebootmodellen van Europa. De onderzeeër Tonijn uit 1966 is volledig te bezichtigen – een unieke ervaring die je zelfs in grotere maritieme steden zelden krijgt. En dan te bedenken dat alles binnen 20 minuten loopafstand van het station ligt.
“Ik kwam voor Texel maar bleef twee extra dagen in Den Helder. De combinatie van actieve marinebasis, historische forten en prachtige natuur vind je nergens anders zonder hordes toeristen.”
Wat Den Helder bijzonder maakt is de combinatie van elementen. Net als in Enkhuizen met zijn 361 rijksmonumenten vind je hier een schat aan geschiedenis, maar dan met een unieke maritieme twist.
Het Fort Kijkduin uit de Napoleontische tijd herbergt het enige Noordzeeaquarium in een 200 jaar oud fort. Mijn dochter Emma zou gefascineerd zijn door de roggen die letterlijk onder een historisch slagveld zwemmen. Voor architectuurliefhebbers is Den Helder een schatkamer: naast de Hollandse Waterlinie heeft West-Betuwe vergelijkbare verdedigingswerken, maar de maritieme variant hier is minstens zo indrukwekkend.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Den Helder te verkennen is met de fiets. Huur er een bij het station (€12 per dag) en volg de Lange Jaap route door de duinen. In september zijn de duinlandschappen prachtig gekleurd en heb je het grootste deel van de paden voor jezelf.
Bezoek Willemsoord bij voorkeur in de namiddag wanneer het zonlicht prachtig weerkaatst op de historische gebouwen. Wist je dat je op zondag gratis kunt parkeren op het terrein? Een goed bewaard geheim dat zelfs veel Nederlanders niet kennen.
Voor wie de Beemster en zijn watermanagement interessant vindt: Den Helder toont de maritieme kant van Nederlands eeuwenlange relatie met water. Je kunt de zeesluis zien werken bij Fort Westoever, aangelegd in 1825 en nog steeds functioneel.
Terwijl ik langs het kanaal wandel dat Den Helder met Amsterdam verbindt, valt de avond. De lichten van de marineschepen beginnen te gloeien in de haven. Hier aan de noordelijkste punt van Holland voel je de kwetsbaarheid en kracht van een natie die haar bestaan aan de zee dankt. In tegenstelling tot Bergen met zijn kunstenaarsscene, is Den Helder ruwer, eerlijker, directer – als een verweerde zeekapitein die zijn verhalen deelt met wie écht wil luisteren. Als je in 2025 één Nederlandse bestemming moet kiezen die nog niet overspoeld wordt door toeristen maar dat wel verdient, laat het dan Den Helder zijn.