Ik sta op de dijk bij Durgerdam, waar de ochtendzon het IJmeer in gouden tinten doopt. Dit minuscule vissersdorp van 515 inwoners ligt slechts 15 minuten van Amsterdam-Centrum, maar voelt als een tijdreis naar eeuwen geleden. Terwijl ik door de enkele straat van dit lintdorp wandel, valt mijn oog op de visserswoning waar zich één van Nederlands meest dramatische overlevingsverhalen afspeelde. Hier woonde Klaas Bording, de visser die met zijn zonen 14 dagen op een losgebroken ijsschots door de bevroren Zuiderzee dreef in de winter van 1849-1850.
Het 14-dagen ijsschots drama dat niemand kent
De kleine woning aan de dijk ziet er vredig uit in het ochtendlicht, maar verbergt een tragisch verhaal. Op een koude januari-ochtend in 1850 vertrokken visser Klaas Bording en zijn twee zonen voor hun dagelijkse visvangst. Ze beoefenden het botkloppen – een traditionele wintervangstmethode waarbij gaten in het ijs werden gehakt.
Plotseling brak hun ijsschots los en werden ze meegevoerd door de stroming. Veertien dagen dreven ze hulpeloos rond op de bevroren Zuiderzee, zich in leven houdend met de vis die ze eerder hadden gevangen. Ze dreven zelfs langs Enkhuizen, maar werden niet opgemerkt door mensen aan wal.
Na twee weken bereikten ze Vollenhove, waar ze eindelijk werden gered. Maar alleen de jongste zoon overleefde deze beproeving. Net zoals het Friese Dokkum zijn eigen dramatische ijsverhalen kent, koestert Durgerdam deze tragedie als een stille herinnering aan de gevaren van het vissersleven.
Van vissersdorp naar beschermd erfgoed
Durgerdam werd in 1422 gebouwd in de bocht van de Waterlandse Zeedijk, nadat de Sint-Elisabethsvloed het oorspronkelijke gehucht IJdoorn had verzwolgen. De naam “Ydoornickerdam” verwijst naar deze verloren nederzetting.
Door de eeuwen heen transformeerde Durgerdam drie keer. Eerst was het een handelsdorp dat floreerde door scheepvaart. Toen de Zuiderzee begon te verzanden in de 18e eeuw, schakelde het over op visserij. In 1905 hielden zich nog 156 Durgerdammers bezig met de visserij, met een vloot van 35 botters, 73 kubboten en 28 andere vaartuigen.
Toen de Afsluitdijk in 1932 werd voltooid, betekende dit het einde van de visserij. Net zoals het nabijgelegen Broek in Waterland bewaart Durgerdam zijn historische karakter, ondanks economische veranderingen.
“Je voelt hier de geschiedenis onder je voeten. Ik loop elke dag over dezelfde dijk als die vissers van honderden jaren geleden. Die verbinding met het verleden is onbetaalbaar in een wereld die constant verandert.”
In 1976 kreeg Durgerdam de status van beschermd dorpsgezicht. Terwijl Marken bekend staat om zijn monumentendichtheid, blinkt Durgerdam uit in authentieke, ongerepte sfeer.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Durgerdam is het best te bezoeken tijdens de late zomer, wanneer het IJmeer perfect kalm is en je de contrasten met het drama van de ijsschotstragedie kunt voelen. Parkeer in het kleine parkeervak aan het begin van het dorp en ontdek het te voet – de historische structuur laat simpelweg geen grote parkeerplaatsen toe.
Voor de beste ervaring, bezoek het dorp op een doordeweekse ochtend, wanneer het ochtendlicht de historische houten huizen in warme tinten baadt. Vermijd weekend-namiddagen wanneer dagjesmensen uit Amsterdam arriveren. In tegenstelling tot het overvolle Volendam heeft Durgerdam zijn ziel behouden.
Neem tijd om de protestantse kerk uit 1840 te bekijken, een waterstaatskerk gebouwd met stenen van de oude kerk uit 1642. Let op “de Kapel” uit 1687 met zijn klokkentoren, die nooit religieuze functies had maar diende als school en raadhuis.
Mijn vrouw Sarah en ik bleven langer dan gepland in Durgerdam, gefascineerd door hoe dit miniatuur-dorp drie economische transformaties heeft doorstaan terwijl het zijn authentieke karakter bewaarde. Zoals de lokale uitdrukking luidt: “Het water nam veel, maar liet ons onze ziel.” In onze wereld van massatoerisme en commercialisering, is Durgerdam een zeldzame plek waar de geschiedenis nog fluistert aan degenen die bereid zijn te luisteren.