Ik sla mijn fiets aan de ketting langs de middeleeuwse Petruskerk in Woerden terwijl de ochtendzon de grachten verguldt. Dit Nederlandse stadje van 53.974 inwoners in de provincie Utrecht heeft een verrassend rustige zaterdagochtend voor een plaats die stilletjes 200.000 bezoekers per jaar verwelkomt. Vóór mij strekt zich een levendig marktplein uit waar kaashandelaren hun kramen opbouwen voor de authentieke kaasmarkt – maar het is wat onder mijn voeten ligt dat Woerden werkelijk bijzonder maakt: de volledig intacte resten van een Romeins castellum uit 41 n.Chr.
Het is juli 2025, en ik ben hier omdat archeologen dit jaar baanbrekende ontdekkingen hebben gedaan in wat kenners het best bewaarde Romeinse militaire complex van Nederland noemen. Terwijl Amsterdam en Rotterdam overstromen met toeristen, staat Woerden op het punt de krantenkoppen te halen met een archeologische schat die te lang verborgen is gebleven.
Een 2000-jarig Romeins geheim onder het moderne straatleven
Het Castellum Laurium, gebouwd onder keizer Caligula, blijkt na recent onderzoek ruim 200 jaar continu in gebruik te zijn geweest tot 275 n.Chr. Onder het modern ogende stadscentrum vind je een complete Romeinse legerplaats, inclusief verdedigingswerken, soldatenbarakken en een hoofdkwartier.
“We hebben nu zeven complete Romeinse schepen opgegraven,” vertelt een enthousiaste gids terwijl we de unieke Drive-In Museum binnenstappen – een parkeergarage getransformeerd tot archeologische tentoonstelling. Hier ligt het paradepaardje: de Woerden 7, een perfect bewaard vrachtschip dat in 2003 werd ontdekt en nu precies op zijn vindplaats wordt tentoongesteld.
Wat Woerden onderscheidt van andere Nederlandse steden met Romeinse geschiedenis is de complete integratie van het verleden in het heden. De 30-40% monumentale panden in het centrum zijn gebouwd op fundamenten die direct teruggaan tot de Romeinse tijd. Zelfs de stadsgrachten volgen nog steeds de contouren van de oude Romeinse verdedigingswerken.
Net zoals andere Nederlandse vestingstadjes met Romeinse overblijfselen, heeft Woerden zijn erfgoed slim verweven met moderne voorzieningen, maar zonder de massatoerisme-problemen.
De authentieke kaasmarkt zonder de drukte van Alkmaar
Terwijl ik over de markt wandel, valt me op hoe de Woerdense Kaasmarkt verschilt van het bekendere Alkmaar. Hier zie je traditionele klompendansers tussen kaasboeren die hun ambachtelijke producten manueel keuren – een traditie die teruggaat tot de middeleeuwen.
In het eeuwenoude Reypenaer Kaaspakhuis worden meer dan 70 ton kazen traditioneel gerijpt. Ik proef een stuk dat minstens twee jaar heeft gerijpt in de eeuwenoude kelder. De smaak is intens, complex en volledig anders dan de commerciële kazen in supermarkten.
“We komen al vijf jaar naar deze kaasmarkt in plaats van Alkmaar. Hier praat je direct met de boeren die de kaas maken, zonder duizenden toeristen die selfies nemen. Dit is Nederland zoals het hoort te zijn.”
Vergelijkbaar met authentieke marktervaringen in naburige landen, biedt Woerden een zuivere culturele ervaring zonder de toeristische veneer die je in bekendere steden vindt.
De architectuur doet denken aan het Duitse Rothenburg ob der Tauber, met goed bewaarde middeleeuwse gebouwen en kronkelende straatjes. Maar anders dan daar, voel je je hier niet als figurant in een toeristisch toneelstuk – het dagelijks leven gaat gewoon door.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Woerden te ervaren is via een gecombineerd ticket voor €12,50 dat toegang geeft tot het Stadsmuseum, het Drive-In Museum en een rondvaart op een replica-Romeins schip. Parkeer gratis bij P+R Harmelen en neem de pendeldienst (€2) naar het centrum.
Voor wie het Groene Hart wil verkennen, net zoals in andere Nederlandse natuurgebieden, biedt Woerden fietsroutes door de omliggende polders met adembenemende vergezichten.
Bezoek de kaasmarkt op zaterdagochtend tussen 9:00 en 13:00 voor de beste ervaring, maar kom vóór 10:00 om de drukte voor te zijn. In augustus 2025 wordt het jaarlijkse Romeins Festival georganiseerd met gladiatorengevechten en historische reenactments – een perfect moment voor geschiedenisliefhebbers.
Terwijl ik mijn laatste aantekeningen maak op het terras van een lokaal café, realiseer ik me dat Woerden precies belichaamt wat ik zoek in mijn reizen: een authentieke plek waar geschiedenis levend is zonder toeristenmassa’s. Mijn dochter Emma zou de Romeinse schepen fascinerend vinden, en Sarah zou verliefd worden op de fotogenieke combinatie van water, historie en polderlandschappen. Zoals de Romeinen zouden zeggen: “Carpe diem” – grijp je kans om deze verborgen schat te ontdekken voordat de massa’s komen.