De ochtendmist hangt nog laag terwijl ik over de Ringvaartdijk fiets, precies 4 meter boven de omliggende velden van Haarlemmermeer. Het is een vreemde sensatie – links van me kabbelt water op natuurlijke hoogte, rechts strekken zich groene velden uit die eigenlijk 4 meter onder zeeniveau liggen. Ik stop even om het te laten bezinken: dit hele gebied van 185 vierkante kilometer was ooit een gevaarlijk meer dat omliggende dorpen bedreigde. De Nederlanders noemden het niet voor niets “de Waterwolf” – een meer dat land verslond en met elke storm gevaarlijker werd.
Van woeste waterwolf naar wereldluchthaven
Wat weinig mensen weten: waar nu 165.200 inwoners leven en werken, kolkte tot 1852 een woest binnenmeer. De drooglegging was een ongekend staaltje 19e-eeuwse technologie waarbij 468 windmolens het water letterlijk uit het landschap tilden. Je ziet de sporen van deze titanenstrijd overal: perfect rechte kanalen, geometrische verkavelingen, en pompen die dag en nacht werken.
Bij het Cruquius Museum, ondergebracht in één van de originele stoomgemalen, legt de gids me uit dat de drooglegging destijds drie jaar duurde. “In een tijd zonder motoren of elektriciteit,” voegt hij toe, terwijl hij naar een enorm scheprad wijst. Het is moeilijk te bevatten dat het hele vliegveld Schiphol, dat jaarlijks 71 miljoen passagiers verwerkt, eigenlijk op de bodem van een voormalig meer ligt.
Ik fiets langs uitgestrekte glastuinbouwcomplexen waar 30% van alle Nederlandse snijbloemen vandaan komt. Het contrast is fascinerend: ultramoderne kassen naast historische poldersloten. De poldergeschiedenis is hier geen stoffig museumstuk, maar een levend systeem dat constant onderhouden wordt.
“Mensen die alleen Schiphol kennen, missen het echte verhaal. Zonder onze molens en gemalen zou hier alles onder water staan. We leven in een museum dat tegelijk een werkend kunstwerk is.”
Waar Venetië zinkt, rijst Haarlemmermeer
Terwijl ik door Moerdijk indrukwekkende hoeveelheden goederen verwerkt via haar haven, gebeurt hier iets anders bijzonders: een voormalig natuurgebied dat een economische motor werd. Haarlemmermeer is in zekere zin het omgekeerde van Venetië – waar de Italiaanse stad vecht tegen het stijgende water, hebben de Nederlanders hier het water definitief verslagen.
De lokale tuinbouwbedrijven bieden een volledig andere ervaring dan wat je in Gouda met zijn middeleeuwse geheimen vindt. Hier zit de geschiedenis niet in oude gebouwen, maar in het landschap zelf. De molens die eens water wegpompten, staan in schril contrast met de hypermoderne terminals van Schiphol.
Wat ook opvalt: waar Zandvoort jaarlijks miljoenen strandtoeristen trekt, blijft Haarlemmermeer grotendeels gespaard van massatoerisme. De bezoekers die komen, zijn vaak geïnteresseerd in de unieke waterstaatsgeschiedenis of komen voor specifieke evenementen zoals de jaarlijkse Stoomdagen in mei, wanneer historische stoommachines weer tot leven komen.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
Het beste zicht op de polder krijg je vanaf de Ringvaartdijk, ideaal per fiets te verkennen. Parkeer gratis bij het Cruquius Museum en huur daar een fiets voor €12 per dag. Wil je de combinatie van waterstaatsgeschiedenis en moderne luchtvaart ervaren, bezoek dan het panoramadek van Schiphol in de late namiddag, wanneer vliegtuigen landen met de zon in de rug.
Voor echte insiders: bezoek de Van Reeuwijk kwekerij waar je in de zomermaanden je eigen fruit kunt plukken. Een ervaring die mijn dochter Emma vorig jaar betoverde – “aardbeien smaken zoveel beter als je ze zelf plukt,” vertelde ze me wekenlang na ons bezoek.
Wie vroeg opstaat, kan de glastuinbouwveiling in Aalsmeer bezoeken – een spektakel van kleuren en geuren dat dagelijks om 7:00 uur begint. Zo zie je hoe bloemen van de polder naar de hele wereld reizen, vaak binnen 24 uur na de oogst.
Terwijl de zon ondergaat over de polder en ik terugfiets langs de geometrische velden, besef ik dat Haarlemmermeer een perfecte metafoor is voor Nederland zelf: een plek waar menselijke vastberadenheid de natuurlijke orde heeft omgevormd tot iets nieuws. Zoals we in reizigerskringen zeggen: de mooiste bestemmingen zijn niet altijd die met de hoogste bergen of de diepste valleien, maar soms juist die waar het landschap een verhaal vertelt van menselijke vindingrijkheid. En dat verhaal is nergens zo duidelijk geschreven als in deze polder, diep onder de zeespiegel.