Ik parkeer mijn huurauto naast een traditionele boerderij in Overschild, een minuscuul dorpje van 510 inwoners dat langzaam verdwijnt. Het contrast is onmiddellijk zichtbaar: terwijl driekwart van de huizen klaarstaat voor sloop vanwege aardbevingsschade door gaswinning, zie ik tegelijkertijd meer dan 800 watersporters genieten op het nabijgelegen Schildmeer. Overschild, gelegen op slechts 30 minuten rijden van Groningen-stad, belichaamt een fascinerende paradox die ik nergens anders in Nederland heb gezien.
Een dorp dat zowel verdwijnt als bloeit
De gaswinningsproblematiek heeft Overschild hard getroffen. 75% van de huizen is onveilig verklaard en staat op de nominatie voor sloop of ingrijpende renovatie. Langs de hoofdstraat zie ik verlaten panden met scheuren in de muren.
“Dit gebied is letterlijk aan het zinken door wat er onder de grond gebeurt,” vertelt een oudere man die ik bij de dorpswinkel ontmoet. De Parlementaire enquête naar de gaswinning heeft deze gemeenschap op de nationale kaart gezet, maar om de verkeerde redenen.
Toch is er een opmerkelijke veerkracht te bespeuren. De lokale theaterstuk “JANTJE, het mysterie van Overschild” wordt opgevoerd door acteurs van 9 tot 70+ jaar en trekt volle zalen. Anders dan dit Groningse dorp van 2285 inwoners met zijn baroklandgoed heeft Overschild geen grootse architectuur, maar wel een onbreekbare gemeenschapszin.
Water als redding in tijden van crisis
Terwijl ik over de houten Schildjer Tibat fietsbrug rijd, gebouwd in 2009, opent zich een compleet ander perspectief. Het Schildmeer, een verborgen parel van 2,8 km², bruist van activiteit. Zeilers, windsurfers en kanoërs doorkruisen het water onder de zomerzon.
De ironie is tastbaar: terwijl gas de fundering van het dorp vernietigt, brengt water nieuwe kansen. In tegenstelling tot Nederlandse kustrecreatie zonder massa’s elders, biedt Overschild een intieme watersportervaring waar je nauwelijks buitenlandse toeristen tegenkomt.
“We komen hier al jaren. Het water is rustig, er zijn geen wachtrijen voor boothellingen zoals in Giethoorn, en na het varen kun je in complete stilte genieten. Dit is Nederland zoals het hoort te zijn.”
Deze authentieke ervaring staat in schril contrast met het lot van het historische dorpscentrum. De twee historische kerken en molen Windlust staan als stille getuigen van een rijke geschiedenis die dreigt te verdwijnen.
Overschild vertegenwoordigt een andere kant van Nederland dan monumentale Groningse dorpserfgoed elders. Hier zie je de realiteit van klimaatverandering en energietransitie in één oogopslag.
Wat de reisgidsen je niet vertellen
De beste manier om Overschild te ervaren is via een combinatie van fiets en wandeling. Parkeer gratis bij het dorpscentrum en huur een fiets bij de lokale winkel voor €15 per dag. De 10+ fietsroutes rond het Schildmeer zijn perfect gemarkeerd.
Bezoek tijdens de Kinderspeelweek in juli 2025 voor een unieke kans om lokale gemeenschapszin te ervaren. Of plan je bezoek rond de theatervoorstellingen van “JANTJE”, maar reserveer wel vooraf – er zijn slechts 60 plaatsen per voorstelling.
Na een fietstocht, stop bij de uitkijktoren voor een panoramisch uitzicht over het meer. Zoek daarna de mysterieuze sculptuur “FUTURE” van kunstenares Katrin Maurer, een ironisch monument voor 50 jaar gaswinning dat nu een symbool van verandering is geworden.
Voor een authentieke ervaring, spreek met de Schildjers (lokale benaming voor inwoners) over de geschiedenis van “woelen” – een traditionele landbouwpraktijk waarbij klei werd opgegraven om de bovengrond te verbeteren, lang voordat kunstmest bestond.
Terwijl ik bij zonsondergang langs het Schildmeer fiets, besef ik dat Overschild mij een zeldzaam inzicht heeft gegeven in Nederlands heden en toekomst. Sarah zou hier prachtige foto’s kunnen maken van het contrast tussen verlaten huizen en levendig watertoerisme. Zoals de Groningers zeggen: “Ain toentje in de zun” (een tuintje in de zon) – ondanks de schaduw van gaswinning vindt Overschild zijn lichtpunt in het glinsterende Schildmeer. Deze paradoxale plek verdient het om ontdekt te worden, voordat het volledig van karakter verandert.